Πείραμα του Σρέντιγκερ (Schrödinger)

Χιόνιζε τρεις μέρες τώρα. Εάν ήταν η σιδηροδρομική σύνδεση αεροδρομίου πόλης, δεν υπήρχε άλλη δυνατότητα να φτάσω ως εδώ. Το πιθανότερο ήταν ότι δεν θα πετούσαμε, αλλά είχα έρθει σπαταλώντας τις τελευταίες οικονομίες μου για μια συνέντευξη, μήπως και βρω δουλειά στο εξωτερικό, και τώρα είχα ελάχιστα χρήματα. Οπότε το αεροδρόμιο ήταν μονόδρομος. Ο μονός τρόπος για να ξαναβρεθώ βραχυπρόθεσμα σε ξενοδοχείο της πόλης αυτής είναι να μας φιλοξενήσει η αεροπορική εταιρεία. Είχα πιάσει ένα κάθισμα και χάζευα τον κόσμο, καθότι είχα κουραστεί να περιμένω την ανακοίνωση που θα σταματούσε την προσμονή μου. Δεν είχα κανένα άγχος να πάω πουθενά. Ήμουν σε ένα μετέωρο στάδιο, πρακτικά αποδιοπομπαίος από την χώρα μου, άνευ μέλλοντος, και ακόμη μη ευπρόσδεκτος σε αυτή που ευελπιστούσα να εγκατασταθώ. Σκεπτόμουν ότι θα ήταν υπέροχα να υπήρχε μια εναερία πόλη πάνω από τα σύννεφα, που να περιείχε τους όμοιους με τη δίκη μου κατάσταση και τα αεροπλάνα να μας αφήναν εκεί στη Νέα Ουρανούπολη. Ξαφνικά η φωνή ενός ανθρώπου με έβγαλε από την ονειροπόληση μου όταν με ρώτησε εάν ήταν κενή η θέση δίπλα μου. Αποκρίθηκα καταφατικά και την ώρα που ταχτοποιούσε το παλτό του για να καθίσει μου είπε ότι ήμαστε τυχεροί γιατί ήρθαμε από τους πρώτους σήμερα. Σε λίγο αυτές οι θέσεις θα είναι πολύτιμες, το αεροδρόμιο θα πλημμυρίσει από αγωνιούντες ταξιδιώτες. Τον ρώτησα από πού ήταν και εκπλαγείσα όταν μου απάντησε Έλληνας. Από την προφορά του δεν θα μπορούσε κανείς να το καταλάβει. Επίσης ούτε η εμφάνιση του συνηγορήσουμε υπέρ της καταγωγής του. Είχε γαλάζια μάτια, λεύκη επιδερμίδα. Ήταν ένα είδος απροσδιορίστου ανθρώπου της κεντρικής Ευρώπης. Θα μπορούσε να μένει από Γάλλια έως Ουγγαρία με την ίδια ευκολία. Μου συστήθηκε, εξηγώντας μου επίσης, ότι βρισκόταν εκεί για ένα συνέδριο, θα πήγαινε στην Ελλάδα για να δει την άρρωστη μητέρα του και θα ξαναγυρνούσε στην έδρα του στο Παρίσι. Σκέφθηκα ότι είχα πολλές ώρες μπροστά μου και παρά τον εσωστρεφή χαρακτήρα μου, βρήκα ότι ήταν μια καλή ευκαιρία να μάθω από κάποιον που προφανώς είχε βρεθεί σε παραπλήσια θέση με εμένα. Έβγαλε μια ελληνική εφημερίδα από τη τσάντα του υπολογιστή του και μου ανέφερε, ότι παρότι παρακολουθούσε τα πολιτικά δρώμενα, δεν μπορούσε να καταλάβει τι ήταν αυτά τα πρόσωπα που απασχολούσαν τα πρωτοσέλιδα τώρα, ποιοι ήταν αυτοί οι επιφανείς Έλληνες που αυτός αγνοούσε και τι τους είχε καταστήσει ως τέτοιους. Βαριανάσανα και έμεινα λίγο σκεπτικός. Υπολόγιζα την απάντηση μου. Πως περιγράφεται ο οίκος ανοχής χωρίς βωμολοχίες, πως μπορείς να φανείς αμερόληπτος όταν πρέπει να πάρεις κάποια θέση; Επιφανείς έγιναν διότι σίγουρα ξεχώριζαν από την μάζα, άρχισα. Ήταν επιφανειακοί, βέβαια, αλλά δεν βρισκόταν στην επάνω επιφάνεια της λαοθάλασσας σαν τους φελλούς. Ήταν η κάτω επιφάνεια, ο βυθός. Για αυτό ήταν και αβαθείς. Λόγω αυτών των γεωμετρικών ιδιοτήτων τους επιθυμούσαν να ψαρεύουν στα ρηχά, εκεί που το κύμα ξεβράζει όσους δεν μπορούν να χαλιναγωγήσουν τα πάθη τους. Στο βούρκο της ακρογιαλιάς είχαν το κρησφύγετο τους και εκεί παρέσερναν τα θύματα τους και τα καταβρόχθιζαν. Τώρα δεν μπορώ να καταλάβω γιατί αυτή η συμπεριφορά τους είχε καταστήσει επιφανείς με τη δημοσιογραφική έννοια. Μειδίασε στην ανάλυση μου και νιώθοντας την απογοήτευση μου είπε ότι είναι κατανοητή η συμπεριφορά μου αυτή στην ηλικία μου. Μεγαλώνοντας κάνεις γίνεται πιο επιεικής στις ανθρωπινές αδυναμίες. Πάντως επιφάνεια και βυθός θα υπάρχουν πάντα σε μια λαοθάλασσα και η άποψη μας θα εξαρτάται από το πόσο κοντά σε αυτές τις επιφάνειες βρισκόμαστε. Τα θύματα είναι πάντα τα τελευταία που μαθαίνουν την πλάνη τους. Κατά τον ίδιο τρόπο οι Ευρωπαίοι πολίτες, και ακόμη περισσότερο οι Έλληνες πολίτες, θα μάθουμε τελευταίοι την πλάνη με την οποία οι πολιτικοί μας οδήγησαν μέχρι εδώ, στην πλάνη της κρίσης. Νόμιζα ότι είναι γεγονός, του είπα. Είμαι ένα από τα θύματα. Βρίσκομαι εδώ για να βρω δουλειά. Μπορεί να πρόκειται περί πλάνης, μπορεί να είναι συμπαντική συνομωσία, μπορεί πάλι απλώς να έτυχε και να μην προβλέφθηκε. Ας ακολουθήσουμε τη δίκη σου πεσιμιστική συλλογιστική για την κρίση και τις προτεινόμενες λύσεις αυτής, αντιπροτείνε. Δηλαδή, αν πάρουμε την Ελλάδα, ο Γερμανός πρέσβης, και ο κάθε πρέσβης, ήταν αμέτοχος σε δοσοληψίες γερμανικών εταιρειών στην Ελλάδα, δεν γνωρίζει ποιοι είναι οι επίορκοι δημόσιοι λειτουργοί, δεν ξέρει πώς να τους προσεγγίσει, δεν γνωρίζει κανέναν από τις μυστικές υπηρεσίες, δεν έχει πρόσβαση σε κυβερνητικά στελέχη και σε οικονομικούς παράγοντες της χώρας; Το υπουργείο εξωτερικών της χώρας του δεν είχε επαρκή ενημέρωση και όταν ήρθαν στην Ελλάδα για να λύσουν το πρόβλημα βρεθήκαν εξ‘ απήνης μπροστά στην σήψη του συστήματος της κρατικής μας μηχανής; Φυσικά και γνώριζαν, απάντησα, όπως πιθανότατα και οι δικοί μας γνωρίζουν τις δίκες τους αντίστοιχες αδυναμίες. Ακριβώς, είπε ξαναπαίρνοντας τον λόγο. Μήπως τότε όλα αυτά τα λογύδρια έκπληξης και λοιπές πάρλατες είναι μόνο ένας άλλος τρόπος συναδελφικής αλληλεγγύης; Μήπως απλώς καταγίνονται με την διασφάλιση των κεκτημένων τους και προώθηση των συμφερόντων τους ως κάστες ή αντιπρόσωποι αυτών; Μήπως πρόκειται για μια διαμάχη άπληστων, οπού εμείς εν τελεί μπορούμε να ελπιστούμε ότι όταν παλεύουν τα βουβάλια θα πεθάνουν όσο γίνεται λιγότερα μυρμήγκια; Αυτό ακούγεται ακόμη πιο πεσιμιστικό από όσα ξεστόμισα στην αρχή του είπα. Μην ανησυχείς νεαρέ μου φιλέ, με παρηγόρησε χτυπώντας μου τον ώμο συγκαταβατικά. Ισχύει και αυτό, όπως ισχύουν και τόσα αλλά. Διαβάζεις από εδώ και από εκεί απόψεις για τα τεκταινόμενα, αναλύσεις, μελλοντολογίες, προβλέψεις και πουθενά δεν βλέπεις κάποιον να προτείνει τη σίγουρη λύση. Απλώς γιατί δεν υπάρχει. Όλοι έχουν δίκιο και για όσα συνέβησαν και για όσα θα συμβούν. Ταυτόχρονα έχουν και άδικο. Βλέποντας την απόρροια μου ρώτησε εάν γνωρίζω το πείραμα του Σρέντιγκερ και μετά το καταφατικό νεύμα μου συνέχισε. Ας υποθέσουμε ότι η γάτα είναι η Ελλάδα για την οποία γνωρίζουμε ότι έχει μεγάλη διαφθορά στον κρατικό της μηχανισμό, αλλά προφανώς έχει και τίμιους ανθρώπους. Το κουτί στο οποίο την βάζουμε είναι ερμητικά κλειστό και την στοχεύουμε με μια κρίση. Μέχρι να ανοίξουμε το κουτί δεν γνωρίζουμε εάν είναι ζωντανή η γάτα ή όχι. Δεν ξέρουμε εάν υπερίσχυσαν οι τίμιοι ή οι διεφθαρμένοι, δεν ξέρουμε σε πιο ποσοστό έχουν επηρεάσει την λήψη μέτρων. Πολύ δε περισσότερο δεν γνωρίζουμε εάν αυτά τα μετρά θα έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Δηλαδή γινόμαστε μοιρολάτρες και περιμένουμε να εμφανιστεί ο από μηχανής θεός να μας φανερώσει την λύση του δράματος, τον ρώτησα. Του εναντίον απάντησε. Όταν το πρόβλημα δεν τίθεται έτσι ώστε να μας γίνεται κατανοητό, επαναπροσδιορίζουμε το πρόβλημα. Το ευρώ είναι ένα οικονομικό εργαλείο, μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει, μπορεί να πάψει, μπορεί να μεταλλαχτεί. Μπορεί κάποια στιγμή να μας συμφέρει και κάποια άλλη όχι. Το θέμα δεν είναι το ευρώ, το θέμα δεν είναι εάν θα είμαστε στην ευρωπαϊκή ένωση. Το θέμα είναι να βρούμε σαν τι θέλουμε να υπάρχουμε. Αυτή τη στιγμή η πλειοψηφία της χώρας μας επιθυμεί να καταστεί αξιοπρεπής. Δεν είναι ένα θετικό βήμα αυτό; Δεν είναι συναφές με τους επιφανείς που έπαψαν να είναι αφανείς; Σιγά αλλά σταθερά θα έρθουν και αλλά κομμάτια της εικόνας μας να δέσουν. Το θέμα είναι ότι στην αναμπουμπούλα δεν χαίρονται κατά ανάγκη οι λύκοι, καμία φορά χαίρονται και τα πρόβατα. Είναι, όμως σχιζοφρενες, να εμφανιζεσαι και σαν τιμιος και σαν διεφθαρμενος, μονολογησα. Ακριβως, μου ειπε. Ειμαστε για τα σιδερα. Ας υποθέσουμε ότι όσοι μας συνδράμουν αυτή τη στιγμή είναι από φιλικό ενδιαφέρον και δεν αποσκοπούν σε κανένα όφελος, τουλάχιστον που να έρχεται σε αντίθεση με τα δικά μας. Έχουν τα ιατρικά τους πρωτοκόλλα και μας τα παρέχουν, μας δίνουν χρονοδιαγράμματα, μας λένε τις επιπτώσεις. Μπορεί να υπάρξει θεραπεία χωρίς την συμμέτοχη του αρρώστου; Στα ψυχικά νοσήματα προφανώς όχι. Το πιο δύσκολο μέρος της θεραπείας είναι η αποδοχή της κατάστασης. Οι πολιτικοί μας φώναζαν ότι δεν είμαστε άρρωστοι, ενώ υπέγραφαν το μνημόνιο. Δηλαδή ενώ διαλαλούσαν ότι δεν έχουμε πτωχεύσει, υπέγραφαν σύμβαση δανεισμού πτωχεύσαντος. Εν τελεί δεν μας ενδιαφέρει καν ποια είναι η ιατρική ερμηνεία της ασθένειας, δεν μας ενδιαφέρει ποια είναι η ιατρική της ονομασία. Δεν μας ενδιαφέρει πως μας βλέπουν οι άλλοι. Εάν μας αγαπούν, μας βλέπουν σαν κάτι αγαπητό, αλλά εύθραυστο. Στην αντίθετη περίπτωση μας αντιπαθούν και μας βλέπουν σαν μια τεραστία ενόχληση. Αυτό που έχει σημασία για τον ασθενή είναι ότι δεν του αρέσει η ψυχική ισορροπία στην οποία ευρίσκεται και αποζήσει μια νέα. Απλά δεν ξέρει πώς να διαβεί από τη μια στην άλλη και βασικά δεν βρίσκει το κουράγιο να το κάνει. Γιατί κάθε προσπάθεια έχει κόστος.

Τεχνολογική πρόοδος

Κυριακή πρωί και γυρίζω από το περίπτερο με την εφημερίδα παραμάσχαλα. Έχει ήλιο και το πράσινο της άνοιξης αναστατώνει ακόμη και αυτή τη κοιλάδα μπετόν την οποία διασχίζω καθημερινά. Τα κρύα, υγρά κούτσουρα που είχαν μείνει σε ανάμνηση των δέντρων μετά το κλάδεμα, έβγαλαν και αυτό το χειμώνα και τώρα ετοιμάζονται για το όργιο ζωής που είναι για αυτά το έαρ. Είναι νωρίς ακόμη και η εκκλησία δεν έχει σχολάσει, έτσι εμείς οι πρωινοί απέχοντες μπορούμε να βρούμε οποία εφημερίδα θέλουμε χωρίς να φοβόμαστε ότι θα μείνουν μόνο οι κρατήσεις των γνωστών του περιπτερά και να αναγκαστούμε να ψάχνουμε από περίπτερο σε περίπτερο. Θυμήθηκα όταν ήμουν μικρός και με έστελναν να φέρω εφημερίδα που είχα οδηγία να μην την αγοράζω από τον πλησιέστερο περιπτερά, γιατί ήταν καταδότης της αστυνομίας και εμείς παίρναμε μια αριστερίζουσας απόκλισης. Έπρεπε να πηγαίνω δυο τετράγωνα πιο πέρα και επιστρέφοντας να έχω τον τίτλο της εφημερίδας γυρισμένο προς το σώμα μου, ώστε να μην διακρίνεται ο τίτλος από τους περαστικούς. Καμία φορά, εάν είχα παρατήσει κάποιο παιχνίδι στην μέση με τον αδελφό μου, πήγαινα στο δικό μας περίπτερο και για να μπω σπίτι, περίμενα μέχρι να βγει κάποιος από την οικοδομή, για να μην χτυπήσω το κουδούνι, και έπειτα ανέβαινα με τις σκάλες. Τώρα ανεβαίνω με τις σκάλες για γυμναστική, για να μείνει το σώμα ζωντανό και το έμφραγμα μακρινή προοπτική. Πρώτα, όμως, θα κατεβώ στο υπόγειο να ανεβάσω μαζί μου τον αυτοκινητόδρομο για τον γιο μου. Όταν το ανοίγεις αυτό το σακί με τις αναμνήσεις δεν λέει να κλείσει μετά και σκέπτομαι τι μαγικό πράγμα ήταν τα δώρα στην εποχή μου. Τι σήμαινε αυτοκινητόδρομος για μένα. Τα υπόλοιπα παιδιά που γνώριζα τότε ήταν πάνω κάτω από οικογένειες σαν τη δίκη μου, έτσι είχαμε όλοι παιχνίδια, δεν ήμασταν στερημένοι, αλλά ακριβά παιχνίδια είχαμε ένα, το πολύ δυο. Για αυτό στο ένα σπίτι υπήρχε αυτοκινητόδρομος, στο άλλο ένα καλό τραινάκι. Ήταν το σήμα κατατεθέν του οικοδεσπότη. Το παιχνίδι που έκανε την διαφορά. Τώρα είναι εύκολο να έχεις πολλά από όλα. Δεν υπάρχει προσμονή. Είχαμε ένα σεβασμό για αυτά τα μονάκριβα πραγματικά παιχνίδια, που σήμερα έχει εκλείψει. Θυμήθηκα το ποδόσφαιρο με τα καπάκια, τα χαρτάκια στο θρανίο και αλλά παιχνίδια που βασιζόταν πιο πολύ σε ιδιοκατασκευές. Κύριο θέμα επίσης ήταν ο πόλεμος. Φυσοκάλαμα, τόξα, σφεντόνες, και αυτοσχέδια σπαθιά. Τα οικοδομικά υλικά από κάθε λογής γιαπί ήταν η μπαρουταποθήκη μας. Άπειρες φόρες είχα νικήσει τους Γερμανούς με τα βρετανικά κομάντος μου στο χαλί του σπιτιού. Τόσες που η απόβαση στην Νορμανδία κρίθηκε περιττή. Περιμέναμε ποτέ κάποιος γνωστός μας θα πάει ταξίδι στο εξωτερικό να φέρει κανένα παιχνίδι. Είχα κάποιες φίλες που είχαν συγγενείς στην Γερμανία και τους έστελναν δώρα από εκεί. Είχαν λάβει ένα σουπερμάρκετ μινιατούρα και λιώναμε μέχρι να μας καλέσουν να παίξουμε. Άλλο γεγονός που τώρα μας φαίνεται γελοίο ήταν οι μπανάνες. Δεν υπήρχαν μπανάνες στη χώρα και στην αρχή ήταν παράνομη η εισαγωγή τους , ενώ αργότερα υπήρχε ποσόστωση για προσωπική χρήση. Ευτυχώς η παραβατικότητα των συμπατριωτών μου ήταν γεγονός από τότε, γιατί διαφορετικά μπανάνα θα είχα πρωτοδεί ή σε ντοκιμαντέρ ή στο εξώφυλλο των Velvet Underground. Αμυδρά θυμάμαι πως ήρθε το πρώτο στερεοφωνικό στο σπίτι, πως ήταν η πρώτη φορά που άκουσα μουσική με ακουστικά. Ήταν τεχνολογικό άλμα να πηγαίνεις από το ραδιόφωνο με λυχνίες στο τρανζίστορ και έπειτα στο στερεοφωνικό κι στα ακουστικά. Θυμάμαι την εποχή που δεν είχαμε αυτοκίνητο και μετακινούμασταν με συγγενείς και φίλους στην καλύτερη. Την πρώτη φορά που είδα έγχρωμη τηλεόραση νομίζω ότι έπαιζε το Πλοίο της Αγάπης, ενώ, όταν αποκτήσαμε και εμείς, έπαιζε μια γαλλική σειρά κινούμενων σχεδίων σχετικά με την ανθρωπινή ιστορία. Σήμερα δεν ξέρω τι μπορεί να εκπλήξει ένα παιδί, αλλά ακόμη και εάν συμβεί αυτό δεν πρόκειται να κρατήσει πολύ και δεν μπορεί να τα σημαδέψει. Ήμουν τυχερός που τα πράγματα συνέβαιναν τόσο αργά. Διάβαζα Κλασικά Εικονογραφημένα και έπαιζα με το View Master και ένα πρωτόλειο είδος κινηματογράφου που κινούσες τις ακίνητες εικόνες με το χέρι και διάβαζες τους υποτίτλους. Ο Ιούλιος Βερν ήταν κατανοητό γιατί αποτέλεσε προφήτη στην εποχή του. Σήμερα ακόμη και το Matrix δεν μοιάζει απίθανο, αλλά κοντινό μέλλον. Οι παιχνιδοκονσόλες ήταν αντίστοιχες με την θεωρία του Big Bang. Το Pong ήταν το Big και το Space Invaders το Bang. Το Packman ήταν κόκκινος γίγαντας. Το πρώτο Atari ήταν κάτι από άλλο πλανήτη για εμάς, σαν να κατέβηκε ο Θεός και να μας έδωσε τις πλάκες με τις δέκα εντολές να τις κρατήσουμε. Ποτέ περάσαμε από την αναμονή να βρεθούν τα χρήματα για να αγοράσουμε δερμάτινη μπάλα ποδόσφαιρου σε μια παιχνιδοκονσόλα δεν το είχαμε καταλάβει. Ύστερα ήρθε το Amstrad με τη κασέτα και έπειτα οι ουρανοί άνοιξαν ξανά για να βρεθούμε με ένα Spectrum. Αργότερα έπεσε στα χέρια μου ένα Atari ST και μια Amiga και το πρώτο adventure game σε text. Υστέρα από μερικά χρόνια, λίγο πριν τελειώσω το λύκειο είδα Ηλεκτρονικό Υπολογιστή ΙΒΜ compatible. Κάτι σαν το μονόλιθο στην Οδύσσεια του διαστήματος. Γελούσα από μέσα μου με την ντουλάπα που είχα δει χρόνια νωρίτερα με τις διάτρητες καρτέλες και το μηχανογραφικό χαρτί με τις ρίγες, που ήθελες πτυχίο πανεπιστήμιου για να καταλάβεις τι κοιτάς, που να το λειτουργήσεις κιόλας. Η κύρια πηγή γνώσης για εμάς στην εποχή εκείνη ήταν τα περιοδικά του ειδικού τύπου. Έπειτα ήταν οι ξένες βιβλιοθήκες του Αμερικανικού προξενείου και του Βρετανικού Συμβούλιου, οπού ξεκοκάλιζα το Flight. Η Πτήση και οι 4Τροχοι, το Ημερολόγιο της Επιστήμης και μανά εξ ουρανού το πρώτο RAM. Βέβαια το μόνο στο οποίο βάζαμε χέρι ήταν τα ποδήλατα μας, τα οποία ήταν συνήθως ένα ανά οικογένεια. Όσο και εάν διαβάζεις όμως, χωρίς υπολογιστή μπροστά σου δεν μαθαίνεις τίποτε και έτσι βρεθήκαμε δέκα νοματαίοι μπροστά στη μαύρη οθόνη με τον πράσινο κέρσορα να αναβοσβήνει. Ήταν η πρώτη φορά που ένιωσα ότι μια μηχανή με ξεπερνούσε. Ήξερα ότι ήταν σημαντική, ήξερα ότι μπορεί να κάνει παπάδες για την εποχή, δεν ήξερα όμως πώς να την κάνω να το κάνει. Κανείς μας δεν ήξερε και έτσι μετά από ένα εικοσάλεπτο άκαρπης αναμονής μιας έμπνευσης που θα έδινε ζωή στο μηχάνημα κάναμε το μόνο πράγμα που ήταν μέσα στον δικό μας φάκελο πτήσης. Κλείσαμε τον υπολογιστή. Κύλισε νερό στο αυλάκι της τεχνολογικής προόδου και θαύμασα τον πρώτο IBM server με επεξεργαστή 386, τη πρώτη οθόνη VGA, τα Win95. Πολλά ήρθαν και έφυγαν, φωτογραφικές μηχανές, αυτοκίνητα, ηλεκτρονικοί υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα, στερεοφωνικά. Κάποια πράγματα φαίνεται να αντέχουν στον χρόνο μαζί μου. Είναι ένα δέσιμο που έχω με τα άψυχα και ακόμη κρατώ κάποια από αυτά, όπως το Πικ απ, το iPod με το τροχό. Φαντάζομαι ότι και τα παιδιά μου θα έχουν την δίκη τους οδύσσεια από σχέσεις και θα βάλουν τα δικά τους σημάδια στον χρόνο που θα τους συνδέουν με το παρελθόν, είτε αυτές έχουν να κάνουν με άψυχα, είτε με έμψυχα. Είτε είναι κάποιο παιχνίδι, είτε είναι ένα φιλί και μια αγκαλιά. Είτε περιέχει λύπη, είτε χαρά. Η πρώτη μέρα που θα καταστούν αυτοδιαχειριζόμενα, η πρώτη μέρα στο κάθε νέο σχολείο, το πρώτο τους κινητό ή ότι άλλο προκύψει. Το μόνο που εύχομαι είναι να έχω την ευχέρεια και το καθαρό μυαλό να τους δώσω την δυνατότητα να ονειρευτούν και να προσμένουν κάτι περισσότερο από εμένα, όπως τα κατάφεραν οι γονείς μου, που πρόσμεναν το φαγητό όταν ήταν μικροί και όπως είχαν καταφέρει πιο πριν οι δικοί τους που η μόνη προσμονή που είχαν ήταν να επιβιώσουν.

Παρέα

Ο ουρανός είχε αρχίσει να κοκκινίζει σαν τα μαγούλα της κόρης μου στο κρύο. Τα βουνά έχαναν τα χαρακτηριστικά τους και οι καμπούρες τους μαύριζαν σαν τους τελευταίους λουόμενους που είχαν μείνει να απορροφήσουν και την τελευταία ηλιαχτίδα. Η θάλασσα ήταν ήρεμη και οι βάρκες μετά βίας λικνιζόταν. Πιο εύκολο ήταν να πιστέψεις ότι τις έστελνε για ύπνο, παρά ότι σύντομα θα έμπαιναν στα βαθιά για να ψαρέψουν. Καθόμασταν σε μια ταβέρνα και καταναλώναμε αργά το φαγητό μας. Είχε περάσει η πρώτη φουρνιά πιάτων από το τραπέζι και η πείνα είχε καλμάρει σχεδόν όσο η θάλασσα. Τώρα το διασκεδάζαμε, περισσότερο πίνοντας, παρά τρώγοντας. Από τα χαμόγελα ήταν φανερό ότι οποίο πέπλο σοβαροφάνειας είχε αφήσει το καλοκαίρι, το είχε συντρίψει το αλκοόλ. Τα παγάκια είχαν μετατραπεί σε κρύο νερό, το κρύο εμφιαλωμένο νερό σε ιαματικό λουτρό, αλλά το τσίπουρο μας είχε ενώσει σε ένα διονυσιακό γεύμα από οπού κανείς δεν ήταν διατεθειμένος να το κουνήσει. Η νύχτα μόλις άρχιζε και τα πηγαδάκια μικρών μεγάλων είχαν ενωθεί, αφού μετά από κάποιες μετακινήσεις οι ηλικίες είχαν αναμειχτεί. Τα παιδιά μας ήταν στην ίδια ηλικία περίπου και πήγαιναν στο ίδιο σχολείο. Ξαφνικά ο αδελφός μου θυμήθηκε τον πατέρα μας που του έδειχνε πώς να ψαρεύει, αλλά αυτός αποδείχτηκε πολύ άτυχος, περάν κάθε τεχνικής, καθότι όλη μέρα έβγαζε τα πάντα εκτός από ψαρί. Μια σουπιά, φύκια, ένα χταπόδι που του έφαγε το πιο μικρό ψαρί που είχε δει και λίγο πριν τα παρατήσει απογοητευμένος έβγαλε μια δράκαινα. Από τη χαρά του την έπιασε και δεν ξανάνιωσε τέτοιο πόνο. Ο πατέρας μας έβγαλε το αγκάθι και πάτησε την παλάμη του να βγει όσο περισσότερο αίμα μπορούσε, έκοψε την πετονιά και πέταξε το ψαρί στη θάλασσα, ύστερα έσβησε το φως που είχαν δίπλα τους, καθότι είχε νυχτώσει, κατούρησε και με τη λάσπη του κάλυψε την πληγή. Πήγε σε μια ταβέρνα λίγο πιο μακριά και έφερε πάγο σε ένα σακουλάκι και το ακούμπησε πάνω στο χέρι του αφού ξέπλυνε τη λάσπη στη θάλασσα. Μάζεψε τα πράγματα και τον πήγε στο κέντρο υγείας. Για πολλές μέρες έτρωγε με το αριστερό, αλλά ήταν χαρούμενος που δεν τον έβαζαν άλλο τερματοφύλακα. Την μεγάλη ζημιά την απορρόφησε το κατούρημα και ο πάγος. Έπειτα όλοι βάλθηκαν να αναφέρουν τα ινδιάνικα κόλπα που είχαν δει τους δικούς τους να εκτελούν, την οικιακή οικονομία των παππούδων και των γιαγιάδων μας. Τα παιδιά άκουγαν έκπληκτα. Είναι μεγάλη η απόσταση όταν πηγαίνεις ανάποδα στο χρόνο. Δύσκολα καταλαβαίνει κανείς σήμερα κάποιον που είδε αυτοκίνητο και ραδιόφωνο ενήλικος. Τους έκανε μεγάλη έκπληξη που ένας από το σόι του παππού ήταν μαχαιροβγάλτης και τον έτρεμαν οι Τούρκοι και οι Έλληνες. Η παραβατική συμπεριφορά ήταν σπανία στην οικογένεια μας. Αντίθετα η οικογένεια του Αλκή ήταν το απαύγασμα του ροκ εν ρολ. Δεν τολμούσε να αναφέρει τι είχαν κάνει οι δικοί του, ούτε καν αυτά που γνώριζε, γιατί σίγουρα όσα είχαν αποσιωπηθεί ήταν πολλά περισσότερα. Έτσι το έριξε στα αποφθέγματα που αυτή η συμπυκνωμένη γνώση έφερε στους δικούς του. Ο πατέρας του είχε κοιμηθεί με τη μίση Θεσσαλονίκη και περίχωρα, ώσπου γνώρισε την μητέρα του για την οποία κανείς δεν ξέρει τους εραστές της, μόνο υποθέτει. Του είχε πει στα δώδεκα του όταν τον παρακαλούσε να τον πάει σε κάποιο οίκο ανοχής να απογαλακτιστεί, ότι θα γινόταν αυτό μόνο εάν δεχόταν μια συμβουλή. Ο πατέρας του μισούσε τις συμβουλές, πίστευε ότι εάν αγαπάς κάποιον δεν πρέπει να τον συμβουλέψεις ποτέ, για να αποφύγει τα ίδια λάθη, για να γίνει κάποιος που θα αγαπά τον εαυτό του. Είχε δει πολλά χαμένα κορμιά και οι μόνες παραινέσεις που έδινε ήταν τι δεν έπρεπε να κανείς, για να μην καταλήξεις σαν ένα από αυτά. Ακόμη και σε εκείνη την ηλικία ο Αλκής καταλάβαινε ότι αυτή η συμβουλή θα ήταν κάτι σημαντικό και δέχτηκε. Τότε του είπε ότι ο καλύτερος τρόπος για να φέρεσαι στις γυναίκες είναι σαν να είναι άντρας. Μην μασάς από τις κοινωνικές μαλακιές, του είπε, όλοι τα ίδια θέλουν, απλώς τα γαρνίρουν με κοινωνικές σάλτσες και προκαταλήψεις. Από τη τσουλά έως την κύρια, από τη δήθεν έως την επιστήμονα, όλοι είναι γυμνοί και μόνοι άνθρωποι που θέλουν να ερωτευτούν. Αστούς να μπουρδουκλώνουν τα πόδια τους με τις ιδεοληψίες τους. Εσύ ξέρεις την αλήθεια τους και εάν την σεβαστείς θα ανταποκριθούν. Δεν ξέρεις να φέρεσαι σε γυναίκες, ξέρεις να φέρεσαι όμως στους φίλους σου. Όποιος συναντάς είναι εν δυνάμει φίλος σου. Ο Αλκής δάκρυσε και του χώθηκα πειραχτικά για να μην κυλήσουμε στο μελόδραμα, λέγοντας του για αυτό γίναμε φίλοι, επειδή παρά την παλαβομάρα σου ήσουν πάντα ευνοϊκά προσκείμενος. Η Κάτια που ήταν η τρίτη εν γάμο γυναικά του Αλκή, αλλά η μονή που τεκνοποίησε μ’ αυτόν, πηρέ την σκυτάλη των αναμνήσεων αναφέροντας για την πρώτη φορά που η μανά της είδε τον Αλκή. Της είχε πει ότι εάν μπλέξει με αυτόν θα έχει άσχημα ξεμπερδέματα. Το ίδιο πίστευε και εκείνη, αλλά της άρεσε τόσο πολύ η μηχανή του. Ακόμη και όταν προχώρησε η σχέση τους, ήταν δύσπιστη ότι αυτή θα είχε μέλλον. Δεν είχε κάνει κάτι, αλλά δεν υπήρχε μούτρο στην πόλη που να μην τον χαιρετούσε. Από πλούσιους στα κλαμπ μέχρι ναρκομανείς σε κακόφημα μπαρ, από οδηγούς ντραγκστερ μέχρι μουσικούς συγκροτημάτων, από δικηγόρους μέχρι γιατρούς. Η αμφιβολία της εξανεμίστηκε αναφέροντας της τι είχε κάνει ο πεθερός της όταν ήταν δέκα ετών. Τον πήρε με την μηχανή και πήγαν έξω από την φυλακή. Κάθισαν και περίμεναν και ο Αλκής διαμαρτυρήθηκε τι κάνουν εκεί. Εκείνος του είπε ησυχία. Καθότι δεν ήταν της ησυχίας ο Αλκής σώπασε, αλλά από την άλλη φοβόταν ότι ο πατέρας του θα έχει κανένα κόλπο στα σκαριά. Είχε περάσει περισσότερο από μίση ώρα όταν γύρισε και ρώτησε τον μικρό πως του φάνηκε αυτό το διάστημα. Ο Αλκής δεν ήξερε τι να απαντήσει. Τον ρώτησε εάν του αρέσει το κτίριο της φυλακής και φυσικά η απάντηση ήταν αρνητική. Τότε του είπε να φανταστεί πως θα ήταν να είναι εκεί μέσα, στην φυλακή, μόνος ανάμεσα στους τοίχους, χωρίς να έχει δυνατότητα να βγει και με τον κίνδυνο να τον πλακώσουν στο ξύλο οποιαδήποτε στιγμή. Έπειτα τον πήγε σε ένα στέκι ναρκομανών. Πάλι κάθισαν από έξω χωρίς να κατέβουν από την μηχανή και έβλεπαν ερείπια ανθρώπων να σέρνονται στο πεζοδρόμιο προσπαθώντας να μαζέψουν έναν που είχε πέσει αναίσθητος. Αφού κατάφεραν να τον σηκώσουν μπήκαν μέσα σε μια μονοκατοικία στη οποία η πολεοδομία είχε κολλήσει κόκκινο αυτοκόλλητο, χαρακτηρίζοντας την προς κατεδάφιση, μετά τον σεισμό του 1978. Τον ρώτησε πως του φανήκαν αυτοί οι άνθρωποι και εκείνος απάντησε άρρωστοι. Ναι του είπε, άρρωστοι, αλλά η καλύτερη γιατρειά είναι πάντα να μην αρρωστήσεις. Όταν δοκιμάζεις ναρκωτικά για πρώτη φορά όλα είναι από ωραία έως υπέροχα, αντίθετα από το τσιγάρο, που βρωμάει. Όλοι αυτοί πίστευαν ότι είναι δυνατότεροι από τα ναρκωτικά. Μπούρδες, του είπε. Τα ναρκωτικά δεν χωρίζονται σε σκληρά και σε μαλακά, αλλά σε καλά και σε νοθευμένα. Μπορεί να καπνίσεις μαύρο και να φτιαχτείς και από ένα άλλο να χαλαστείς. Μπορεί από το ένα να μην έχεις επιπτώσεις και το άλλο να σε στείλει αδιάβαστο. Σε ξεκινούν με τα καλά και στην πορεία ξεμένεις από λεφτά και βάζεις μέσα σου ότι να είναι. Έφυγαν από εκεί και τον πήγε σε μια λέσχη. Ήταν γνωστοί του οι μαγαζάτορες. Τον χαιρέτησε και ο αστυνομικός που μπήκε μαζί τους. Γεια σου σκατομπατσε του είπε. Μια μέρα θα σε χώσω μέσα καριολακο του απάντησε εκείνος. Έχε χάρη που είμαστε ξαδέλφια. Πήγαν και κάθισαν στα τραπέζια με τη τσόχα και έδειξε στο μικρό πώς να στήνει την τράπουλα. Έπειτα τον πήγε σε ένα άλλο δωμάτιο, πίσω από μια πόρτα που έγραφε αποθήκη και του έδειξε την ρουλέτα. Τον έβαλε να ρίχνει την μπίλια και του εξήγησε πως μετά από τρεις τέσσερις ριξιές μπορούσε να προβλέψει που θα κάτσει η μπίλια. Του είπε γιατί αλλάζουν χέρια οι κρουπιέρηδες και γιατί μετά από λίγο αλλάζει ο κρουπιέρης. Του έδειξε και αλλά κόλπα στο black jack, τα ζάρια, του μίλησε για συνεργασίες, για παίκτες που κάθονται μόνοι τους στο τραπέζι για να στρώνουν τις τράπουλες όπως θέλουν. Έπειτα έστρεψε την προσοχή του σε ένα καλώδιο που δεν φαινόταν να έχει πραγματική χρησιμότητα και πήγαινε από το μπαρ στον εξωτερικό τοίχο. Βγήκαν από το μαγαζί και πήγαν από τη πίσω μεριά, από οπού το καλώδιο ανάμεσα από τελάρα με μπουκάλια πήγαινε απέναντι από το δρόμο σε μια μονοκατοικία. Εδώ είναι το παρατηρητήριο του είπε. Εάν έρθει κανείς απρόσκλητος το σφυράνε στους από μέσα. Ο μπάτσος που ειδές, καλό παιδί δεν λέω, αλλά είναι μέρος του μαγαζιού. Η τύχη, όπως κατάλαβες, δεν είναι πάντα τυφλή, υπάρχουν και οι αετονύχηδες οφθαλμίατροι. Η δικαιοσύνη, ρώτησε ο Αλκής. Είναι τυφλή μικρέ μου για να μην ξεχωρίζει τους ανθρώπους, δυστυχώς δεν είναι κουφή και από εκεί βρίσκει και τα κάνει. Εσύ να μαθαίνεις για να καθορίζεις την τύχη σου. Δια της άτοπου το πηρές το παλικάρι είπε η Βούλα, η γυναικά μου, που ήταν φίλη με την Κάτια και υπαίτια της γνωριμίας της με τον Αλκή. Ευτυχώς που πρόλαβα και τέλειωσα το μαθηματικό γιατί με τα ξενύχτια του Αλκή μονό νυχτερινό μπορεί να τελειώσει κανείς, είπε και τον φίλησε. Γιαννάκη, ρώτησα τον γιο τους, τώρα που έμαθες πόσα ξέρει ο μπαμπάς σου μην παίρνεις θάρρος. Μια φορά μας έπιασε μεθυσμένους ο παππούς σου, καθότι συνέπεσε να γυρίζουμε την ίδια ώρα και αντί να μας πει τίποτε μπαμπαδίστικο, μας πήρε σε ένα πατσατζίδικο και αφού παρήγγειλε ένα ψιλοκομμένο για την αφεντιά του, πήρε και μερικές ρετσίνες για εμάς. Ωσότου να επιστρέψουμε σπίτι είχα βγάλει και τα εσώψυχα μου. Την επομένη το πρωί άνοιξα το ψυγείο για να φάω κάτι, γιατί το στομάχι μου ήταν σαν λάστιχο που είχε πάρει φωτιά, και όπως είδα κάτι μπύρες ξαναζαλίστηκα και βρόντηξα την πόρτα του. Σύρθηκα μετά από ώρα σε ένα μπουγατσατζίδικο να συνέλθω και βρήκα εκεί τον πατέρα σου και σκάσαμε στα γέλια. Ο παππούς σου τέτοιος ήταν, μόλις έβλεπε μια αδυναμία μας την έβαζε σε μεγεθυντικό φακό και κατά μάνα κατά κύρη. Ο δικός μου πατέρας, είχε τις στιγμές του, αλλά όταν βγήκε στην σύνταξη του στοίχησε το καθισιό και αντί να αγορεύει στα δικαστήρια, άρχισε τα λογύδρια στο καφενείο. Λίγο πριν πεθάνει βρισκόμασταν πάλι ως χώρα σε στενωπό ή λιτότητα ή όπως αλλιώς βαφτίζουν οι εκάστοτε πολιτικοί το σφίξιμο του ζωναριού. Είχε αναπτύξει την θεωρία ότι είχαμε γίνει ατομιστές ως λαός γιατί μας είχε διαφθείρει η ειρήνη. Έλεγε ότι είμαστε πολεμικός λαός, υπάρχει μέσα μας, για αυτό όταν έχουμε ειρήνη στρεφόμαστε ο ένας εναντίον του αλλού. Μονό εν καιρώ πολέμου και με τη πλάτη στον τοίχο έχουμε αποδώσει. Μετά τον βρήκε το αλτσχαϊμερ και έσβησαν οι θεωρίες στη λήθη και το καφενείο από προορισμός. Τώρα εμείς πίνουμε και τρώμε με τα παιδιά μας και θυμόμαστε τους δικούς μας, ελπίζοντας να έχουμε μεταδώσει κάτι από αυτά του λάβαμε και από όσα έπειτα καταλάβαμε, γιατί είναι χαζό να ζεις στην εποχή της πληροφορίας και να μην μπορείς να μεταλαμπαδεύσεις την γνώση σου, να μην μπορεί κάποιος να αποφύγει τα λάθη του παρελθόντος και να τα βλέπεις να επαναλαμβάνονται, είπε η Βούλα. Κλωσοπουλάκια έχετε μεγαλώσει και ζείτε μαζί μας, αλλά επιθυμείτε να ζήσετε μονοί σας. Το ίδιο θέλαμε στην ηλικία σας. Τελικά θα ζήσουμε και μαζί και χώρια, γιατί κατά βάθος αυτό που μας συνδέει είναι η οικογένεια και οι στιγμές σαν αυτές. Αγκάλιασε οποίο παιδί καθόταν δίπλα της και τα φίλησε. Τσουγκρίσαμε τα ποτήρια μας και ζητήσαμε λογαριασμό. Μαζί ενωμένοι μπορούσαμε να ξεπληρώσουμε οτιδήποτε μας έριχνε η ζωή.

Αντικρίση

Ξυριζόμουν και ξαναθυμήθηκα την συνομιλία μου με τον Ηλία, που είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο. Είχαμε βρεθεί σε ένα από τα καφέ της πόλης, το οποίο πάντα επέλεγε αυτός, για να μπορεί να πιει το αγαπημένο του τσάι και να έχει την κατάλληλη ηχητική συνοδεία. Αντιθέτως μου αρκούσε και ρεβυθοζούμο από τον πάτο του κουβά σφουγγαρίσματος για καφέ. Ο φίλος μου ήταν υποχόνδριος, αυταρχικός και λεπτολόγος σαν αδελφή μόδιστρο. Ήμουν ατημέλητος, ωχαδερφιστής και τεμπέλης και όταν βρισκόμασταν δεν μπορούσα να καταλάβω πως καταλήξαμε να δουλεύω στον ιδιωτικό τομέα και εκείνος στο δημόσιο. Στην τελευταία αυτή συνάντηση ξεκίνησε περιγράφοντας μου τα νέα ξυραφάκια της Gillette. Κατά τη γνώμη του η εταιρεία ηθελημένα τα είχε κάνει σε αίσθηση σαν τα Sensor που είχε λανσάρει πριν από χρόνια. Αγόρασε τη καινούργια της σειρά αλλάζοντας και μηχανή γιατί υπολόγισε ότι τα ανταλλακτικά της νέας ήταν πιο φθηνά. Όταν τα δοκίμασε είδε ότι κρατούσαν περισσότερο. Πράγμα που σημαίνει ότι θα πρέπει να την αλλάξει τουλάχιστον μετά από ένα χρόνο, προκειμένου να αποσβέσει την αξία της. Όταν τον ρώτησα με τι κάθεται και ασχολείται, απάντησε ότι για αυτό είναι η κρίση, για να ασχοληθούμε με όλα από την αρχή. Οι εταιρείες μέχρι τώρα πουλούσαν κάποιο βασικό προϊόν φθηνά, ίσως και κάτω του κόστους, όπως τη μηχανή ξυρίσματος, το Play station, τους εκτυπωτές και κέρδιζαν από τη συντήρηση και τα ανταλλακτικά, τις μελανοταινίες, τα παιχνίδια. Τώρα αυτή η νέα σειρά της Gillette του εμοιάζει σαν αντιστροφή αυτής της κατάστασης. Για αυτό πίστευε ότι η ομοιότητα ανάμεσα στα παλιά και τα νέα ξυραφάκια είναι περισσότερο από επιφανειακή. Έριξαν τη τιμή του ανταλλακτικού, προκειμένου να επωφεληθούν από τη κρίση, κατά τη γνώμη του, ξαναλανσάροντας σε νέα χρώματα τα Sensor, και οικονομώντας από τις μηχανές. Η άποψη αυτή δεν μπορεί να τεκμηριωθεί έτσι πρόχειρα, μου είπε, αλλά αυτή ήταν την εντύπωση του είχαν κάνει και ο συλλογισμός του πίστευε ότι δεν ήταν άστοχος. Ακόμη και εάν δεν ευσταθούσε απόλυτα στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε άλλους τομείς. Πρέπει να βρούμε παρεμφερείς τρόπους να ξαναπλασάρουμε ότι έχουμε στην αγορά με το λιγότερο δυνατό κόστος, γιατί το παλιό μας κόστισε πολύ και το καινούργιο πρέπει να αναπληρώσει. Πλούσιος γίνεσαι με τα λεφτά των άλλων και κρατώντας στην άκρη τα δικά σου. Είναι προφανές, αναθάρρησα που θα μπορούσα να συνεισφέρω στην συζήτηση, που πάσχει διαχρονικά η χώρα. Εδώ το χρήμα ήταν μονόδρομος προς το εξωτερικό. Εισέρρεε μονό ως δάνειο. Ανακάθισε και με παρακάλεσε να μην σοδομίσω το απόγευμα μας αναλώνοντας το σε αμπελοφιλοσοφίες για την κρίση. Η στατιστική είναι ένας κάλος τρόπος να λες ψέματα, γιατί είναι μίση αλήθεια. Εάν σου πω «ένα αυτοκίνητο», δεν ξέρεις και πολλά πράγματα για αυτόν που το οδηγεί. Εάν σου μιλήσω για «ένα κόκκινο αυτοκίνητο», γνωρίζεις περισσότερα, και πάλι όμως η πρόβλεψη με βάση τα στατιστικά δεδομένα είναι μια επισφαλής ενασχόληση. Εμείς έχουμε να κάνουμε με αριθμολάγνους παπατζήδες οι οποίοι έχουν όφελος να εισπράξουν τα οφειλόμενα τους το ταχύτερο δυνατόν και αφεθήκαμε σαν τις μωρές παρθένες στα χεριά τους. Εάν η πολιτική είναι η τέχνη διαχείρισης του χρόνου μέσα στον οποίο γίνονται ακόμη και τα προαποφασισμένα, τα κόμματα μας κατάφεραν να αναδείξουν τους παπατζήδες σε Μικελαντζελο και τους δικούς μας πολιτικούς σε άτεχνους πελεκητές πέτρας σε κάτεργο. Ένα κάτεργο δουλοπρέπειας στο οποίο ενέκλεισαν αυτή τη χώρα για τα επόμενα χρόνια. Μετά από τόσες εθνικές αγκυλώσεις οδηγούμαστε στην παλινόρθωση της δουλικότητας σε αυτή τη χώρα με απειλές απέλασης από τον οικονομικό παράδεισο. Μήπως οι κοντόφθαλμοι τον έκαναν δαντεια κόλαση; Μήπως κάποιοι βουλιάξουν πιο βαθιά από εμάς; Γιατί όσο πιο ψηλά βρίσκεσαι με τόσο μεγαλύτερο κρότο θα σκάσεις κάτω και σε μεγαλύτερο βάθος. Μπορεί να ακούγεται εγωιστικό Ηλία μου του είπα, αλλά δεν με ενδιαφέρει για την ώρα ποιος θα κάνει το μεγαλύτερο πάταγο. Κάτι για να γλυτώσω θέλω και ας είναι και σε υπόθετο. Να το πάρω, να δακρύσω, αλλά να ανακουφιστώ και να ξαναξεκινήσω την ζωή μου. Τα δεδομένα δεν προϊδεάζουν για υπόθετο. Κάτι σε χημειοθεραπεία συνιστάτε, απάντησε. Το πρωτόκολλο της διεθνούς οικονομίας αυτό λέει. Το θέμα είναι όμως πολιτικό. Ας το πάρουμε από την αρχή μια και καλή. Χρωστάμε και μάλιστα πολλά. Τόσα πολλά που δε μπορούμε πλέον να τα πληρώσουμε. Μας κρατούν ζωντανούς με νέα δάνεια, προσδοκώντας να ανακάμψουμε και να διασώσουν ότι μπορούν από τα χρωστούμενα μας προς αυτούς και όσο γίνεται γρηγορότερα. Από την πλευρά μας έχουμε ανύπαρκτη οικονομία εκτός των υπηρεσιών, αλλά με την οικονομία στο πάτωμα δεν έχουμε σε ποιον να τις προσφέρουμε. Έχουμε χάσει όλα τα τραίνα. Από τον καρβουνιάρη έως τις ηλεκτρομαγνητικές βολίδες. Έρχονται οι στραβές μαμές των παπατζήδων για να ισιώσουν το παιδί. Αυτοί έστω και έτσι δίνουν μια ελπίδα. Οι δικοί μας αντί να την αρπάξουν βλέπουν από την κορυφή του Ταΰγετου τον Καιάδα και αναρωτιούνται ακόμη και σήμερα εάν πρέπει το παιδί να το σπρώξουμε ή να το κρατήσουμε μέσα στις ασφυκτικές του πάνες και ότι βγει. Τι να σου κάνει το κακομούτσουνο, από τη μια μέρα στην άλλη δεν γίνεται ομορφάντρας και να σου οι προτάσεις για πλαστικές. Κόψε στο κόψε πέτσα, πιο πολύ με γύρο μοιάζουμε, είχα πει και προσπάθησα να προσθέσω κάτι δικό μου, απορώντας συγχρόνως μήπως με θέλει μονό για ακροατήριο. Το σίγουρο είναι ότι στην γυναικά του δεν μπορεί να τα πει αυτά, θα τον στείλει στη λαϊκή να κοψομεσιάζεται και να παρατήσει τον υπολογιστή και τις εφημερίδες. Ατάραχος συνεχίζει τον μοναχικό φιλιππικό του. Έχουμε πολλές ατομικές επιχειρήσεις και ελάχιστες με προσωπικό άνω των πενήντα ατόμων, πόσο μάλλον άνω των πεντακόσιων. Μήπως η χημιοθεραπεία με μισθούς και τα τριβελίσματα για ανταγωνιστικότητα αφορούν αυτές τις επιχειρήσεις, που οι περισσότερες είναι ΔΕΚΟ και όχι τις υπόλοιπες που είναι η πλειοψηφία; Μήπως με αυτό το τρόπο χάσουμε και τις μεν και αργότερα λόγω βαθύτερης κρίσης και τις δε; Αυτό πιστεύω είναι το πολιτικό ζήτημα που δεν αντιλαμβάνονται οι δικοί μας πολιτικοί ή εάν το αντιλαμβάνονται δεν έχουν εμφανίσει ανταγωνιστική πρόταση και προσπαθούν να το πλασάρουν απλώνοντας το οριζόντια και περάν των ΔΕΚΟ. Δηλαδή η φασαρία για τους μισθούς γίνεται για τη ΔΕΗ, τον ΟΤΕ, τις τράπεζες και καμία τριανταριά ακόμη, αναρωτήθηκα. Η απάντηση ήταν ότι χειρότερο έχω ακούσει τελευταία. Φιλέ μου, είπε, σε δέκα χρόνια από τώρα θα σου πλασάρουν ξανά τις τράπεζες για τον κινητήριο μοχλό ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας και εσύ θα το χάψεις. Δηλαδή και ασθενής και ξεμωραμένος, και φτωχός και βλάκας, συμπέρανα. Αναρωτιόμουν μήπως δεν κάνει λάθος, γιατί και χαζός αισθάνομαι, και ανίκανος να κάνω κάτι και βλέποντας τηλεόραση το βραδύ το μονό που ονειρεύομαι είναι να έχω δουλειά την επομένη. Ίσως για να μην βλέπω αυτή την ακόμη πιο σκουπιδοχάρη τηλεόραση της πρωινής και μεσημεριανής ζώνης. Πρέπει να έχεις υποστεί λοβοτομή για να δεις τηλεόραση μεσημέρι, συμφώνησε. Εσύ στο ιντερνέτ είσαι όλη μέρα, ρώτησα. Ιντερνέτ και βιβλίο, απάντησε. Τα δικά μου τα ξέρεις, είπε αλλάζοντας θέμα. Μαλώνω με τους ανεμόμυλους και τους ανεμόμυλους κάθε μέρα. Παράγω περισσότερο χαρτομανι, διοικητικό δυστυχώς, από όσο αντέχεις να ακούσεις και πολύ λιγότερο εκπαιδευτικό έργο από όσο θα επιθυμούσα. Επίσης πρέπει να φυλαω συνεχώς τα νώτα μου από τους γαλαντόμους συναδέλφους μου, που αγάπησαν την τιμή και την δόξα, ειδικότερα όσο αυτές είναι εξαργυρώσιμες, είτε σε χρήμα, είτε σε περισσότερη τιμή και δόξα. Κοινώς πανεπιστημιακή λοξά, είπα και άφησα ένα αναστεναγμό. Δεν πρέπει να υπάρχει φοιτητής που να μην την έχει γνωρίσει. Όσο περνούν τα έτη πιστεύεις ότι θα αραιώνει στα υψηλά νοήματα, αλλά μάταια. Οι φούσκες έχουν μέσα υλικά ελαφρύτερα του αέρος. Μόλις πάνε και ακουμπήσουν τους πολιτικούς ειδικά γίνονται «Να» είπα και άνοιξα όσο επέτρεπε το τραπεζάκι μας τα χεριά μου πάνω από την λεκάνη μου. Ευτυχώς, εν αντιθέσει, με το ειδυλλιακό τοπίο που μου περιγραφείς στην δουλειά είμαστε συσπειρωμένοι. Σαν τους εβραίους στο βαγόνι για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι άνεργοι νομίζουν ότι είμαστε καλυτέρα γιατί δουλεύουμε, όπως το πίστευαν και τα πρώτα θύματα των ναζί, ότι θα τους πήγαιναν κάπου καλυτέρα. Η αλήθεια είναι ότι είμαστε σαν τους εγκλωβισμένους του χρηματιστήριου. Δεν μπορούμε να βγούμε γιατί δεν θα έχουμε που να πάμε, δεν μπορούμε να μείνουμε γιατί δεν βγάζουμε αρκετά. Είδα την απόρροια στο πρόσωπο του και βάλθηκα να εξηγώ ότι στη δουλειά οι περισσότεροι πηγαίνουμε δυο ή τρεις μέρες για τέσσερις ώρες. Η ονομαστική μισθοδοσία μας γράφει ένα κάποιο πόσο, αλλά η συμφωνημένη είναι μικρότερη και για αυτό σου καταθέτουν σε λογαριασμό την κανονική και εσύ πηγαίνεις τα ρέστα όταν επιστρέψεις στη δουλειά. Τον είδα που απορούσε ακόμη και τον καθησύχασα ότι αυτή ήταν η αλήθεια. Επίσης κανείς δεν σου εγγυάται ότι θα πληρωθείς στην ώρα σου. Στις περισσότερες επιχειρήσεις με παρόμοια ωράρια και αμοιβές τους χρεωστάνε μισθούς δυο, τριών ή και περισσότερων μισθών. Ζητάς να σου δώσουν κάτι έναντι και παίρνεις πόσα που όταν ήμασταν φοιτητές τα είχαμε χαρτζιλίκι, όχι μισθό. Στην ουσία οι εργαζόμενοι δανείζουν τις επιχειρήσεις με τη μισθοδοσία τους. Αυτή από την οποία έπρεπε να ζήσουν. Εάν η πανθομολογούμενη έμμονη για περικοπή μισθών γίνει πραγματικότητα το μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων στην χώρα μας θα βρεθεί σε πλήρη ανικανότητα να καλύψει τις υποχρεώσεις του. Ελπίζω μονό ότι η οποιαδήποτε απόφαση επί του θέματος θα δώσει μια νομότυπη διάσταση στην υφιστάμενη πραγματικότητα και δεν θα επιβαρύνει και άλλο την κατάσταση. Εάν οι εργοδότες κερδοσκοπήσουν έναντι των υπάλληλων τους σύντομα οι περισσότεροι από αυτούς θα σταματήσουν να είναι εργοδότες. Στην καλύτερη των περιπτώσεων θα γίνουν αυτοαπασχολούμενοι. Πως την βγάζεις, ρώτησε. Όπως και εσύ, με τους σπόνσορες, ήτοι γονείς. Με το πετσοκόψιμο και των συντάξεων δεν ξέρω για πόσο θα μπορούν και αυτοί. Πάντως έχω φτιάξει ένα πλάνο αντιδράσεων σε πιθανές δράσεις της υπόδουλης ελληνικής κυβέρνησης. Δυστυχώς, όπως και η τελευταία, δεν έχω ούτε ένα επενδυτικό μετρό μέσα στα πλανά μου, όλα είναι αμυντικά. Όποιος απαντήσει πως βγαίνουμε από εδώ θα πάρει τον πρώτο λαχνό του πρωτοχρονιάτικου, απάντησε ο Ηλίας. Τα εκατομμύρια δεν θα είναι τίποτε μπροστά στην δόξα, του είπα, θα τον κάνουμε πρόεδρο της ακαδημίας των Αθηνών. Συγκρατήσου, αντέτεινε, αυτό είναι πριβέ κλαμπ. Δεν μπορείς να γίνεις πανεπιστημιακός, θα γίνεις ακαδημαϊκός; Άντε να του στήσουμε κανένα άγαλμα. Το πιθανότερο είναι πρώτα να τον βάλουμε φυλακή και μετά θάνατο να τον τιμήσουμε. Δεν είχα κανένα πρόχειρο ιστορικό αντεπιχείρημα και όταν δήλωσα την παραίτηση μου αυτή μπροστά στο προφανές, μου επιτέθηκε σχεδόν, αναφέροντας ότι αυτή η παραίτηση με την επίκληση ιστορικών αναφορών σαν δεδομένα αποτελεί την αχίλλειο φτέρνα κρατών με μεγάλη ιστορία, έναντι των αγγλοσαξονικών αποικιών οπού το αποτέλεσμα μετρά. Για να επέλθει, όμως, αποτέλεσμα χρειάζεται προσπάθεια πρωτίστως, την οποία εμείς δεν καταβάλουμε, επικαλούμενοι την ιστορία. Κάθε περίπτωση είναι μια καινούργια ζαριά και οι πιθανότητες είναι πάντα οι ίδιες, από την αρχή. Η ιστορία σου μαθαίνει τις κακοτοπιές, δεν σε παίρνει από το χέρι για να περπατήσεις. Η νέα αυτή κατάσταση θέλει νέες λύσεις. Επιτέλους είπα, φαίνεται ότι κάποιος έχει μια λύση στο τσεπάκι του και ετοιμάζεται να μου τη δείξει, γιατί μέχρι τώρα μοιρολόγια ακούγαμε μονό. Είναι εύκολο να μιλάς για όσα έχουν γίνει, είπε αρπάζοντας την τελευταία μου ατάκα πριν ακόμη κλείσει το στόμα που την ξεστόμισε. Κρίση είναι όταν παθαίνεις, ας πούμε, ένα εγκεφαλικό. Μετά δεν είναι κρίση, είναι μια δεδομένη κατάσταση. Η χώρα έμοιαζε πλούσια, ενώ ήταν φτωχή. Τώρα εκτός από φτωχή γίνεται και δύσμοιρη, λίγο τσουλά και πολύ μίζερη. Δεν έχω το μαγικό μαντζούνι, αυτό που έχω είναι ένα ακόμη καλύτερο. Είναι παλιμπαιδισμός. Έβλεπα τα παιδιά μου, που μια φίλη τους έφερε για δώρο τα Χριστούγεννα από ένα σετ σεντονιών με φιγούρες κόμικς. Την νύχτα που τα στρώσαμε δεν κοιμήθηκαν στο κρεβάτι, αλλά στα αστέρια. Εάν δεν κοιμηθείς στον ουρανό, εάν δεν κοιτάξεις στον ορίζοντα, εάν δεν ονειρευτείς, εάν δεν γίνεις παιδί, εάν δεν πάψεις να μεμψιμοιρείς και να μιζεριάζεις, πως θα βρεις νέες λύσεις; Ποιος θα βρει αυτές τις λύσεις, ο άνεργος που δεν μπορεί να σκεφτεί περάν της επιβίωσης του; Πιστεύω ότι ο μέσος κερδοφόρος επιχειρηματίας, που είναι νοικοκύρης στη δουλειά του, που τον χαλούσε το πάρε δώσε με το δημόσιο, τα σπουδαγμένα ανωτέρα στελέχη μεγάλων επιχειρήσεων για τους ίδιους λογούς, αυτοί που θίγονται από την κρίση χωρίς να φταίνε, αλλά έχουν ακόμη αντοχές, αυτοί θα γυρίσουν τη πλάτη τους στο παρόν καθεστώς και θα προσηλυτιστούν σε κάποια νέα δύναμη που θα διαμορφωθεί και θα διεκδικήσει τη κυβέρνηση του τόπου. Η δύναμη της τηλεόρασης και των μεσών είναι φθίνουσα, καθότι την υπέθαλψαν οι ίδιοι τους με την έκπτωση της ποιότητας τους. Η πελατειακή δράση των κόμματων έχει εξανεμιστεί και στην κομματική τους πελατεία μοιάζουν με χρησιμοποιημένη σερβιέτα. Αυτοί οι άνθρωποι την εκκλησία δεν την πολυεμπιστεύονται, την μόνη εξουσία με παρουσία ως τέτοια αδιαλείπτως από το 330μ.Χ. έως σήμερα. Αυτοί μπορούν να ονειρευτούν και όσοι νέοι αποφοιτούν και θέλουν πραγματικά να εργαστούν. Οι υπόλοιποι έχουν δέσει τα όνειρα τους σε κάποιο λιμάνι και ζουν την περιπέτεια του καναπέ. Ζουν στο δικό τους Matrix. Με τα όνειρα σε εμφύτευση. Δεν διαφωνώ, αλλά δεν μπορώ να το δω σαν λύση, προσέθεσα τότε. Είναι ευχολόγιο με μεσσιανικές προεκτάσεις. Το πιθανότερο είναι αυτός ο νέος πολίτικος συνασπισμός να εδραιωθεί σε κάποιο αμοιβαίο συμφέρον, όχι απαραίτητα εθνικό. Λυπάμαι που σε διακόπτω, παρενέβει. Δεν έχεις άδικο, αλλά από την άλλη μεριά η συσσωρευμένη δυσπιστία είναι η ασφαλιστική δικλείδα στον ειρμό μου. Στη ζούγκλα, τουλάχιστον σε ένα μικρό μέρος στα βάθη της Ινδίας, μόλις είχαν τελειώσει οι εκλογές των ζώων και ο ελέφαντας είχε χρηστεί δήμαρχος του τόπου. Βγήκε να δει το εκλογικό του σώμα, να ασπαστεί τους υποστηρικτές του και να γεφυρώσει το χάσμα που τυχόν τον χώριζε με τους αντίθετα διακείμενους. Συνάντησε μια μυρμηγκοφωλιά, πολιτικοί του αντίπαλοι, καθότι πάντα τα είχαν με τους θορυβώδεις ελέφαντες που συντάραζαν την οικογενειακή τους γαληνή. Παρά τις καλές προθέσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα έφτασαν να λογομαχούν. Όταν αποφάσισαν ότι δεν υπήρχε περίπτωση να συμφωνήσουν, ο ελέφαντας προσπάθησε να τους τριπλάρει πολιτικά, αλλά ένα μυρμήγκι του βροντοφώναξε ότι «από χαμηλά φαίνεται τι έχεις γραμμένο στα γεννητικά σου όργανα».