Πείραμα του Σρέντιγκερ (Schrödinger)

Χιόνιζε τρεις μέρες τώρα. Εάν ήταν η σιδηροδρομική σύνδεση αεροδρομίου πόλης, δεν υπήρχε άλλη δυνατότητα να φτάσω ως εδώ. Το πιθανότερο ήταν ότι δεν θα πετούσαμε, αλλά είχα έρθει σπαταλώντας τις τελευταίες οικονομίες μου για μια συνέντευξη, μήπως και βρω δουλειά στο εξωτερικό, και τώρα είχα ελάχιστα χρήματα. Οπότε το αεροδρόμιο ήταν μονόδρομος. Ο μονός τρόπος για να ξαναβρεθώ βραχυπρόθεσμα σε ξενοδοχείο της πόλης αυτής είναι να μας φιλοξενήσει η αεροπορική εταιρεία. Είχα πιάσει ένα κάθισμα και χάζευα τον κόσμο, καθότι είχα κουραστεί να περιμένω την ανακοίνωση που θα σταματούσε την προσμονή μου. Δεν είχα κανένα άγχος να πάω πουθενά. Ήμουν σε ένα μετέωρο στάδιο, πρακτικά αποδιοπομπαίος από την χώρα μου, άνευ μέλλοντος, και ακόμη μη ευπρόσδεκτος σε αυτή που ευελπιστούσα να εγκατασταθώ. Σκεπτόμουν ότι θα ήταν υπέροχα να υπήρχε μια εναερία πόλη πάνω από τα σύννεφα, που να περιείχε τους όμοιους με τη δίκη μου κατάσταση και τα αεροπλάνα να μας αφήναν εκεί στη Νέα Ουρανούπολη. Ξαφνικά η φωνή ενός ανθρώπου με έβγαλε από την ονειροπόληση μου όταν με ρώτησε εάν ήταν κενή η θέση δίπλα μου. Αποκρίθηκα καταφατικά και την ώρα που ταχτοποιούσε το παλτό του για να καθίσει μου είπε ότι ήμαστε τυχεροί γιατί ήρθαμε από τους πρώτους σήμερα. Σε λίγο αυτές οι θέσεις θα είναι πολύτιμες, το αεροδρόμιο θα πλημμυρίσει από αγωνιούντες ταξιδιώτες. Τον ρώτησα από πού ήταν και εκπλαγείσα όταν μου απάντησε Έλληνας. Από την προφορά του δεν θα μπορούσε κανείς να το καταλάβει. Επίσης ούτε η εμφάνιση του συνηγορήσουμε υπέρ της καταγωγής του. Είχε γαλάζια μάτια, λεύκη επιδερμίδα. Ήταν ένα είδος απροσδιορίστου ανθρώπου της κεντρικής Ευρώπης. Θα μπορούσε να μένει από Γάλλια έως Ουγγαρία με την ίδια ευκολία. Μου συστήθηκε, εξηγώντας μου επίσης, ότι βρισκόταν εκεί για ένα συνέδριο, θα πήγαινε στην Ελλάδα για να δει την άρρωστη μητέρα του και θα ξαναγυρνούσε στην έδρα του στο Παρίσι. Σκέφθηκα ότι είχα πολλές ώρες μπροστά μου και παρά τον εσωστρεφή χαρακτήρα μου, βρήκα ότι ήταν μια καλή ευκαιρία να μάθω από κάποιον που προφανώς είχε βρεθεί σε παραπλήσια θέση με εμένα. Έβγαλε μια ελληνική εφημερίδα από τη τσάντα του υπολογιστή του και μου ανέφερε, ότι παρότι παρακολουθούσε τα πολιτικά δρώμενα, δεν μπορούσε να καταλάβει τι ήταν αυτά τα πρόσωπα που απασχολούσαν τα πρωτοσέλιδα τώρα, ποιοι ήταν αυτοί οι επιφανείς Έλληνες που αυτός αγνοούσε και τι τους είχε καταστήσει ως τέτοιους. Βαριανάσανα και έμεινα λίγο σκεπτικός. Υπολόγιζα την απάντηση μου. Πως περιγράφεται ο οίκος ανοχής χωρίς βωμολοχίες, πως μπορείς να φανείς αμερόληπτος όταν πρέπει να πάρεις κάποια θέση; Επιφανείς έγιναν διότι σίγουρα ξεχώριζαν από την μάζα, άρχισα. Ήταν επιφανειακοί, βέβαια, αλλά δεν βρισκόταν στην επάνω επιφάνεια της λαοθάλασσας σαν τους φελλούς. Ήταν η κάτω επιφάνεια, ο βυθός. Για αυτό ήταν και αβαθείς. Λόγω αυτών των γεωμετρικών ιδιοτήτων τους επιθυμούσαν να ψαρεύουν στα ρηχά, εκεί που το κύμα ξεβράζει όσους δεν μπορούν να χαλιναγωγήσουν τα πάθη τους. Στο βούρκο της ακρογιαλιάς είχαν το κρησφύγετο τους και εκεί παρέσερναν τα θύματα τους και τα καταβρόχθιζαν. Τώρα δεν μπορώ να καταλάβω γιατί αυτή η συμπεριφορά τους είχε καταστήσει επιφανείς με τη δημοσιογραφική έννοια. Μειδίασε στην ανάλυση μου και νιώθοντας την απογοήτευση μου είπε ότι είναι κατανοητή η συμπεριφορά μου αυτή στην ηλικία μου. Μεγαλώνοντας κάνεις γίνεται πιο επιεικής στις ανθρωπινές αδυναμίες. Πάντως επιφάνεια και βυθός θα υπάρχουν πάντα σε μια λαοθάλασσα και η άποψη μας θα εξαρτάται από το πόσο κοντά σε αυτές τις επιφάνειες βρισκόμαστε. Τα θύματα είναι πάντα τα τελευταία που μαθαίνουν την πλάνη τους. Κατά τον ίδιο τρόπο οι Ευρωπαίοι πολίτες, και ακόμη περισσότερο οι Έλληνες πολίτες, θα μάθουμε τελευταίοι την πλάνη με την οποία οι πολιτικοί μας οδήγησαν μέχρι εδώ, στην πλάνη της κρίσης. Νόμιζα ότι είναι γεγονός, του είπα. Είμαι ένα από τα θύματα. Βρίσκομαι εδώ για να βρω δουλειά. Μπορεί να πρόκειται περί πλάνης, μπορεί να είναι συμπαντική συνομωσία, μπορεί πάλι απλώς να έτυχε και να μην προβλέφθηκε. Ας ακολουθήσουμε τη δίκη σου πεσιμιστική συλλογιστική για την κρίση και τις προτεινόμενες λύσεις αυτής, αντιπροτείνε. Δηλαδή, αν πάρουμε την Ελλάδα, ο Γερμανός πρέσβης, και ο κάθε πρέσβης, ήταν αμέτοχος σε δοσοληψίες γερμανικών εταιρειών στην Ελλάδα, δεν γνωρίζει ποιοι είναι οι επίορκοι δημόσιοι λειτουργοί, δεν ξέρει πώς να τους προσεγγίσει, δεν γνωρίζει κανέναν από τις μυστικές υπηρεσίες, δεν έχει πρόσβαση σε κυβερνητικά στελέχη και σε οικονομικούς παράγοντες της χώρας; Το υπουργείο εξωτερικών της χώρας του δεν είχε επαρκή ενημέρωση και όταν ήρθαν στην Ελλάδα για να λύσουν το πρόβλημα βρεθήκαν εξ‘ απήνης μπροστά στην σήψη του συστήματος της κρατικής μας μηχανής; Φυσικά και γνώριζαν, απάντησα, όπως πιθανότατα και οι δικοί μας γνωρίζουν τις δίκες τους αντίστοιχες αδυναμίες. Ακριβώς, είπε ξαναπαίρνοντας τον λόγο. Μήπως τότε όλα αυτά τα λογύδρια έκπληξης και λοιπές πάρλατες είναι μόνο ένας άλλος τρόπος συναδελφικής αλληλεγγύης; Μήπως απλώς καταγίνονται με την διασφάλιση των κεκτημένων τους και προώθηση των συμφερόντων τους ως κάστες ή αντιπρόσωποι αυτών; Μήπως πρόκειται για μια διαμάχη άπληστων, οπού εμείς εν τελεί μπορούμε να ελπιστούμε ότι όταν παλεύουν τα βουβάλια θα πεθάνουν όσο γίνεται λιγότερα μυρμήγκια; Αυτό ακούγεται ακόμη πιο πεσιμιστικό από όσα ξεστόμισα στην αρχή του είπα. Μην ανησυχείς νεαρέ μου φιλέ, με παρηγόρησε χτυπώντας μου τον ώμο συγκαταβατικά. Ισχύει και αυτό, όπως ισχύουν και τόσα αλλά. Διαβάζεις από εδώ και από εκεί απόψεις για τα τεκταινόμενα, αναλύσεις, μελλοντολογίες, προβλέψεις και πουθενά δεν βλέπεις κάποιον να προτείνει τη σίγουρη λύση. Απλώς γιατί δεν υπάρχει. Όλοι έχουν δίκιο και για όσα συνέβησαν και για όσα θα συμβούν. Ταυτόχρονα έχουν και άδικο. Βλέποντας την απόρροια μου ρώτησε εάν γνωρίζω το πείραμα του Σρέντιγκερ και μετά το καταφατικό νεύμα μου συνέχισε. Ας υποθέσουμε ότι η γάτα είναι η Ελλάδα για την οποία γνωρίζουμε ότι έχει μεγάλη διαφθορά στον κρατικό της μηχανισμό, αλλά προφανώς έχει και τίμιους ανθρώπους. Το κουτί στο οποίο την βάζουμε είναι ερμητικά κλειστό και την στοχεύουμε με μια κρίση. Μέχρι να ανοίξουμε το κουτί δεν γνωρίζουμε εάν είναι ζωντανή η γάτα ή όχι. Δεν ξέρουμε εάν υπερίσχυσαν οι τίμιοι ή οι διεφθαρμένοι, δεν ξέρουμε σε πιο ποσοστό έχουν επηρεάσει την λήψη μέτρων. Πολύ δε περισσότερο δεν γνωρίζουμε εάν αυτά τα μετρά θα έχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Δηλαδή γινόμαστε μοιρολάτρες και περιμένουμε να εμφανιστεί ο από μηχανής θεός να μας φανερώσει την λύση του δράματος, τον ρώτησα. Του εναντίον απάντησε. Όταν το πρόβλημα δεν τίθεται έτσι ώστε να μας γίνεται κατανοητό, επαναπροσδιορίζουμε το πρόβλημα. Το ευρώ είναι ένα οικονομικό εργαλείο, μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει, μπορεί να πάψει, μπορεί να μεταλλαχτεί. Μπορεί κάποια στιγμή να μας συμφέρει και κάποια άλλη όχι. Το θέμα δεν είναι το ευρώ, το θέμα δεν είναι εάν θα είμαστε στην ευρωπαϊκή ένωση. Το θέμα είναι να βρούμε σαν τι θέλουμε να υπάρχουμε. Αυτή τη στιγμή η πλειοψηφία της χώρας μας επιθυμεί να καταστεί αξιοπρεπής. Δεν είναι ένα θετικό βήμα αυτό; Δεν είναι συναφές με τους επιφανείς που έπαψαν να είναι αφανείς; Σιγά αλλά σταθερά θα έρθουν και αλλά κομμάτια της εικόνας μας να δέσουν. Το θέμα είναι ότι στην αναμπουμπούλα δεν χαίρονται κατά ανάγκη οι λύκοι, καμία φορά χαίρονται και τα πρόβατα. Είναι, όμως σχιζοφρενες, να εμφανιζεσαι και σαν τιμιος και σαν διεφθαρμενος, μονολογησα. Ακριβως, μου ειπε. Ειμαστε για τα σιδερα. Ας υποθέσουμε ότι όσοι μας συνδράμουν αυτή τη στιγμή είναι από φιλικό ενδιαφέρον και δεν αποσκοπούν σε κανένα όφελος, τουλάχιστον που να έρχεται σε αντίθεση με τα δικά μας. Έχουν τα ιατρικά τους πρωτοκόλλα και μας τα παρέχουν, μας δίνουν χρονοδιαγράμματα, μας λένε τις επιπτώσεις. Μπορεί να υπάρξει θεραπεία χωρίς την συμμέτοχη του αρρώστου; Στα ψυχικά νοσήματα προφανώς όχι. Το πιο δύσκολο μέρος της θεραπείας είναι η αποδοχή της κατάστασης. Οι πολιτικοί μας φώναζαν ότι δεν είμαστε άρρωστοι, ενώ υπέγραφαν το μνημόνιο. Δηλαδή ενώ διαλαλούσαν ότι δεν έχουμε πτωχεύσει, υπέγραφαν σύμβαση δανεισμού πτωχεύσαντος. Εν τελεί δεν μας ενδιαφέρει καν ποια είναι η ιατρική ερμηνεία της ασθένειας, δεν μας ενδιαφέρει ποια είναι η ιατρική της ονομασία. Δεν μας ενδιαφέρει πως μας βλέπουν οι άλλοι. Εάν μας αγαπούν, μας βλέπουν σαν κάτι αγαπητό, αλλά εύθραυστο. Στην αντίθετη περίπτωση μας αντιπαθούν και μας βλέπουν σαν μια τεραστία ενόχληση. Αυτό που έχει σημασία για τον ασθενή είναι ότι δεν του αρέσει η ψυχική ισορροπία στην οποία ευρίσκεται και αποζήσει μια νέα. Απλά δεν ξέρει πώς να διαβεί από τη μια στην άλλη και βασικά δεν βρίσκει το κουράγιο να το κάνει. Γιατί κάθε προσπάθεια έχει κόστος.

Μια ζωή μόνος…

Καλοκαιρινό μεσημέρι Κυριακής στην πόλη. Μόνος. Αυτός και ένα ραδιοφωνακι. Καθόταν στο μπαλκόνι του σπιτιού του και κοίταζε τον ουρανό, την άδεια καρέκλα δίπλα του, το ήσυχο σπίτι του. Ο καλύτερος τρόπος για να έχεις παρέα όταν ζεις μόνος είναι η σχιζοφρένεια. Έλα άλλε μου εαυτέ, φανερώσου και πάρε την άλλη καρέκλα, σκέφθηκε. Κοιτά και εσύ αυτούς που κάθονται μόνοι στα δικά τους μπαλκόνια. Βλέπεις ότι έχουν τα διπλάσια χρόνια από εμένα. Σκέψου αυτούς που εργάζονται, του είπε ο άλλος, σκέψου αυτούς που νοσούν, σκέψου ότι υπάρχουν παρά πολλοί τώρα σε χειρότερη μοίρα από εσένα. Επαναστάτησε, κοίταξε τον άλλο τόσο βαθιά στα μάτια που είδε μόνο την πλάτη της καρέκλας. Μην φεύγεις, του είπε, μόλις άρχισε η συζήτηση μας. Είναι δυνατόν να είμαι ευτυχισμένος γιατί υπάρχουν άλλοι δυστυχέστεροι. Αν ήταν έτσι γιατί να μην συμβαίνει και το αντίθετο. Αφού λοιπόν λαμβάνουν χώρα ταυτόχρονα για αυτό υπάρχεις εσύ, ο άλλος εγώ. Εσύ ο ευτυχισμένος και εγώ ο δυστυχισμένος. Κοιτά τα πουλιά μπορούν να πετάξουν μακριά από εδώ και όμως μένουν από απλή βιοποριστική ανάγκη, το εύκολο φαγητό. Άραγε είναι ευτυχισμένα άλλε; Θυμάσαι όταν γεννήθηκε ο γιος σου. Είχε μόνο δυο συναισθήματα. Άκρατης χαράς και λύπης. Συνδεδεμένα με την ικανοποίηση ή όχι των ζωτικών του αναγκών. Αν και εσύ ήσουν απόλυτα ευτυχισμένος με την απλή κάλυψη των βιολογικών σου αναγκών θα ήσουν εξίσου χαρούμενος και δεν θα με είχες ανάγκη.
Ίσως έχεις δίκιο. Στην ζωή όμως δεν τα εξουσιάζεις όλα. Ώρες ώρες δεν ελέγχεις τον ίδιο σου τον εαυτό, άλλε. Πόσες φορές μου είπα ότι αυτό ήταν λάθος και όμως το έκανα. Άλλες τόσες, όμως, ήθελες να κανείς κάτι και δεν έκανες τίποτε. Σου αρέσει το θέατρο και έχεις δυο χρόνια να δεις παράσταση. Πέντε μήνες πέρασαν από τότε που βγήκες με τους συνάδελφους σου σε κάποια ταβέρνα. Μήπως παρουσιάζεις φαινόμενα αυτισμού; Σχιζοφρένεια και αυτισμός, άλλε; Τι χαρμάνι. Αισθάνομαι σαν κινητή βίβλο της ανθρώπινης πικρίας μετά από αυτό. Θέλω να σε βοηθήσω με την αισιόδοξη πλευρά μου, αλλά δε γίνεται με αυτή σου την αρνητική στάση. Κάθε φορά που επιλεγείς να κανείς κάτι μετατρέπεις μια πιθανότητα σε γεγονός. Η εκ των υστερών ανάδρομη των αν και των γιατί δεν μπορεί να ξαναμετατρέψει τα γεγονότα σε πιθανότητες, παρά μόνο σαν διανοητικό παιχνίδι. Το οποίο συνήθως είναι ψυχοφθόρο. Η μόνη λύση στο ψυχολογικό σου αδιέξοδο είναι να κοιτάξεις να βρεις τι θα σε έκανε ευτυχισμένο αυτή την στιγμή ακριβώς και να το πραγματοποιήσεις.
Θα ρίξω μαύρη πέτρα στο παρελθόν, αν όμως δεν τα καταφέρω, τι θα μου έχει μείνει, άλλε εκτός από εσένα; Κανείς δεν μετάνιωσε για την προσπάθεια, παρά μόνο για την έλλειψη αυτής. Για να φτάσεις κάπου πρέπει πρώτα να ξεκινήσεις. Για να δούμε, λοιπόν, τι με κάνει ευτυχισμένο άλλε. Νομίζω οι συζητήσεις μαζί σου, αλλά, έχω την εντύπωση ότι αυτό θα το αποκλείσεις. Είναι μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης. Το ποτό ή τα ναρκωτικά θα ήταν μια εύκολη λύση, αλλά θα περνούσα σύντομα από την ψυχασθένεια στην ασθένειαΧ και αυτό στην ευτυχέστερη περίπτωση. Παλιά έβγαινα βόλτα μόνος, είτε με τα πόδια είτε με το αυτοκίνητο. Έτσι όμως θα επιδεινωθεί ο αυτισμός. Δεν μου αρέσει να βλέπω τηλεόραση, θέατρο ή κινηματογράφο μόνος. Είναι σαν να προσπαθείς να ζήσεις την ζωή ενός αλλού. Για να θεραπεύσουμε κάτι δεν χρειάζεται να περάσουμε σε κάτι άλλο.
Τι θα έλεγες να αναθερμάνεις τις φιλικές σχέσεις, που εγκατέλειψες τον τελευταίο καιρό; Αφού είναι εμφανές ότι αυτό που αποζητάς είναι η ανθρώπινη επαφή. Πως θα με δεχτούν, άλλε, μετά από τόσο καιρό; Δεν ξέρω πια γιατί να μιλήσω μαζί τους. Όταν με έπαιρνες μαζί σου και μιλούσαμε με τον κόσμο, άλλον τον ενδιέφεραν τα αθλητικά, άλλον οι γυναίκες, άλλον η δουλειά, και με τον καθένα μιλούσαμε ακριβώς για αυτά. Μόνο που τώρα δεν σε νοιάζει πια για τίποτε. Έχεις το ραδιόφωνο μαζί σου συνεχώς μετατρέποντας το στο σαουντρακ της μοναξιάς σου. Αφού σου αρέσει το θέατρο ασχολήσου με αυτό, προσπαθώντας να συναντήσεις κάποιον που να μοιράζεται το ίδιο ενδιαφέρον. Αν ο πρώτος που θα πλησιάσεις δείξει κλίση για τον κινηματογράφο μην τον απορρίψεις. Συνέχισε μαζί του. Είναι ότι κοντινότερο στα δεδομένα σου.
Μου θυμίζει ειρηνευτική προσέγγιση ανάμεσα σε δυο αντιμαχόμενες χώρες, άλλε. Με σταδιακά βήματα ελάχιστου προόδου. Ακριβώς περί αυτού πρόκειται. Επαναπροσεγγίσεις τον εαυτό σου και την κοινωνική σου ζωή. Αν διαθέσεις τον εαυτό σου αυτή την στιγμή σε κάποιον, αποκλείεται να δείξει το παραμικρό ενδιαφέρον για σένα. Οι περισσότεροι νομίζουμε ότι οι άλλοι δεν μας καταλαβαίνουν, πράγμα που δεν είναι αλήθεια. Αυτή την στιγμή είσαι απαίσια παρέα. Στάζεις μοναξιά από παντού. Κανείς δεν θα ήθελε να περάσει μια δυο ώρες με ένα κακόκεφο, ερμητικά κλειστό, σκυθρωπό και απαισιόδοξο άνθρωπο όπως εσύ. Θα αλλάξεις πρώτα εσύ και μετά η στάση των άλλων απέναντι σου. Κανείς δεν έχει την υπομονή να σε περιμένει απεριόριστα. Όλοι έχουν τα μικρά καθημερινά προβλήματα, αλλά στην παρέα τα πηγαίνουν βόλτα μαζί με το χαμόγελο τους.
Σε ευχαριστώ άλλε που με βοήθησες να βάλω σε κάποια τάξη τις σκέψεις μου. Που ξέρεις, μπορεί σε λίγο καιρό να μην σε χρειάζομαι άλλο. Μην ανησυχείς, θα είμαι πάντα εδώ. Έτσι και αλλιώς είμαστε το ίδιο μισογεμάτο ποτήρι, μόνο που αλλάζει η οπτική μας γωνία.