Καζαμίας

Είναι εύκολο να είσαι μετά Χρίστο προφήτης. Δεν χρειάζεται να είσαι επιτυχημένος. Ποτέ δεν θα φτάσεις το δικό Του μεγαλείο. Ούτε καν των ανθυπων τούτου, κατά τον χριστιανισμό, ήτοι Βούδας, Κρίσνα, Μωάμεθ και λοιποί, έως τους Τζενταϊ. Ταπεινά και ευπειθώς παραθέτω τα πυθία διαπιστευτήρια μου, αναφέροντας τις προβλέψεις μου: Στο Τζοκερ και τα λαχεία δεν θα κερδίσω ποτέ, όπως και οι περισσότεροι εξ’ ημών, πράγμα που το απεύχομαι, αλλά πλην των ευσεβών αυτών πόθων, οφείλω να παραδεχτώ ότι είναι και το πιθανότερο. Αρά έξοδος από την κρίση με από μηχανής θεό δεν επίκειται. Οι φίλοι, σύμμαχοι, και λοιποί ευμενώς προσκείμενοι, δεν προστρέχουν από αλλοτροπισμό να μας «βοηθήσουν», παρά μόνο εξ’ ίδιων όφελος. Χωρίς τα δανεικά τους το κράτος μας δεν ζει, εάν αυτό που έχουμε τώρα λέγεται ζωντανό. Με αυτούς δεν γίνεται διότι ότι αποφασίζουν είναι σαν την μαφιόζικη αλληλεγγύη, τουτέστιν σου στρίβω το λαιμό τόσο ώστε να φοβάσαι για τη ζωή σου, αλλά να μείνεις ζωντανός ώστε να σε αρμέγω διηνεκώς. Όποτε τους κρατάμε για την εντατική, αλλά εάν βαρεθούμε να στεγαζόμαστε επ’ αυτής θα πρέπει να απεξαρτηθούμε από την οικονομική κηδεμονία τους. Πράγμα που δεν θα γίνει σύντομα. Οπότε το 2012 δεν έρχεται μετά βαΐων και κλάδων. Οι αλκυονίδες μέρες θα είναι λίγες και ψυχρότερες από κάθε προηγούμενη χρονιά και ο χιονιάς πιο επίμονος. Συνεπώς ας ποιήσουμε τον μέρμηγκα να υπακούσουμε στο ένστικτο της επιβίωσης και να πορευτούμε τοίχο τοίχο, προσεκτικά φυλώντας τα νώτα μας από φίλους και εχθρούς, μαζεύοντας συγχρόνως τα προς το ζην ψίχουλο το ψίχουλο. Ιανουάριος. Ο μήνας του μέλιτος Παπαδήμου και κομμάτων συγκυβέρνησης παίρνει τέλος. Ο θεός Άρης την πέφτει στην Αφροδίτη ως άλλος Τευτον μυστακοφόρος από τσόντα West Germany και αυτή σαν άλλη Χαϊντι, προστρέχει στον παππού της να σωθεί, δηλαδή τον θυμόσοφο λαό. Αυτός βαρέθηκε που δεν τον αφήνουν να κυβερνήσει και τους ευχολόγει με το «άντε και γαμ…». Αυτές οι μωρές παρθένες κοκκινίζουν και άσχετα εάν ενδόμυχα θα ήθελαν να δοκιμάσουν, προτιμούν τις εκλογές. Φεβρουάριος. Το παρθεναγωγείο συνεδριάζει να δει τι θα γίνει με τις πνευματικά τσουλες και σωματικά ανερωτικές κορασίδες που εκλεγεί κατ’ εξακολούθησαν ο λαός μας. Οι γνωστοί θειοι της συνομοταξίας Μερκοζι αδυνατούν να βρουν το κατάλληλο καταπραϋντικό για τα κακοπροαίρετα σχόλια των υπόλοιπων αστών και αποφασίζουν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους σχετικά με τα ατίθασα αυτά γύναια. Βάζουν τέλος στα εκλογικά σενάρια και ανασχηματίζεται η κυβέρνηση με τεχνοκράτες. Για να κάμψουν τις αντιστάσεις των κομμάτων τα βομβαρδίζουν με σκάνδαλα. ΝΔ και ΠΑΣΟΚ ουσιαστικά τέλος. Μάρτιος. Ο κος Παπαδήμος χάνει συνεχώς σε δημοτικότητα, καθότι, όπως κάθε διορισμένος, επιδεικνύει περισσότερη προσήλωση στο έργο που του έχουν αναθέσει οι εργοδότες του, παρά σε αυτό που θα περίμεναν οι ψηφοφόροι των κομμάτων. Όπως είναι φανερό, για άλλη μία φορά, οι δημοσκοπήσεις θέτουν ερωτήματα που εξυπηρετούν τους εμπνευστές τους. Ο λαός απλός θεατής. Απρίλιος. Οι Έλληνες αναφωνούν με ανακούφιση που τελείωσε ο χειμώνας. Η αφαίμαξη τους από τη ΔΕΗ θα καταστεί ηπιότερη. Η κυβέρνηση τεχνοκρατών έχει ψηφίσει όποιο νομοσχέδιο εκκρεμούσε από το 1981 έως τις μέρες μας. Τα νομοθετικά βιβλία και οι ερμηνείες των νομοσχεδίων είναι ο μόνος κλάδος που έχει άνθιση στη χώρα. Τα κόμματα αιμορραγούν σαν τα σφαγεία που ετοιμάζονται για το Πάσχα. Η προσμονή της Ανάστασης δεν τα αφόρα και οι πολιτικοί αρχηγοί δεν τολμούν να βάψουν αυγά, καθότι δεν διανοούνται να τα τσουγγρίσουν με κανένα. Μάιος . Στην εργατική πρωτομαγιά εφαρμόζονται οι προκηρυγμένες απολύσεις δημόσιων υπάλληλων, όπως αυτές είχαν ανακοινωθεί την πρωταπριλιά. Ο Παπανδρέου διαμαρτύρεται για την ιεροσυλία που επιτευχθεί στο θεσμό της 1ης Απριλίου. Γιατροί προσπαθούν να τον εγχειρήσουν, προκειμένου να αποκολληθεί από τον προεδρικό θώκο του κόμματος του, αλλά δεν βρίσκεται ο κατάλληλος δότης αίματος. Πολιτικοί προσφυγές της γνωστής γενιάς – πολιτικό πεντιγκρι, πράσινοι και γαλάζιοι, από το Βλαδιβοστόκ έως την Χαβάη, του στέλνουν μηνύματα συμπαράστασης. Ιούνιος. Οι καθηγητές απειλούν ότι θα κατέβουν σε απεργίες κατά την διάρκεια των εξετάσεων, οι γιατροί κατά τη διάρκεια των εγχειρήσεων, οι οδηγοί κατά τη διάρκεια των δρομολόγιων, οι αστυνομικοί κατά τη διάρκεια της ημέρας, οι πυροσβέστες κατά τη διάρκεια της φωτιάς, οι πιλότοι κατά τη διάρκεια της πτήσης και τελειωμό δεν έχει το γαϊτανάκι των απαιτήσεων. Ο πρωθυπουργός καλεί όλους σε διάλογο, πράγμα που σημαίνει, έχω δέκα ευρώ για εννέα νοματαίους. Φεύγω από την αίθουσα και σας αφήνω να βρείτε πως θα τα μοιραστείτε. Ιούλιος. Σημειώνονται συνεχή επεισόδια οικογενειακής βίας, καθότι κάθιδροι υπερήλικες προσπαθούν να ανάψουν τα κλιματιστικά και οι λοιποί συγγενείς τους αποτρέπουν βάναυσα. Σε μερικές περιπτώσεις είχαμε παρεκτροπές με μαχαιρώματα. Η χώρα επαληθεύει τις δυσοίωνες προβλέψεις και σημειώνει ύφεση 5% σε σχέση με την προηγουμένη χρονιά και παρά τις απολύσεις το έλλειμμα επιτείνεται. Η ανεργία επισήμως έχει αγγίξει το 25%, η μαύρη εργασία, ανεπισήμως, το 50% και η παραοικονομία το 40%. Όλοι είναι, όμως, αισιόδοξοι ότι έρχονται καλύτερες μέρες. Ο Παπανδρέου ανέλαβε τη θέση του Μπλερ, που δεν καταφέρει να κάνει τη Αραβική άνοιξη καλοκαίρι και αποχώρησε. Έτσι πήραν το πρωτοπαλίκαρο μας να την κάνει ανοιξιάτικη σαλάτα. Αύγουστος. Η Παπαρήγα είναι η μονή που έμεινε πίσω να εργαστεί. Πρέπει να βρει ένα τρόπο το κόμμα της να μείνει τρίτο και συγχρόνως πρώτο από τα αριστερά κόμματα. Αναπολεί τις ημέρες που ΝΔ και ΠΑΣΟΚ ήταν εν ζωή. Οι υπόλοιποι δεν εργαζόταν που δεν εργαζόταν, πήγαν για ψάρεμα. Έφτασε να στείλει ερωτικό γράμμα στον Σαμαρά στη Χαβάη. Σεπτέμβριος. Τα σχολεία δεν μπορούν να ανοίξουν γιατί ο διάλογος ανάμεσα στις παραγωγικές δυνάμεις για την μοιρασιά δεν έχει ολοκληρωθεί. Σε έρευνα για τον πραγματικό αναλφαβητισμό, δηλαδή για την κατανόηση κειμένου στην ηλικία των έντεκα με δώδεκα ετών που αποφοιτούν τα παιδιά από το δημοτικό, η Ελλάδα σημειώνει παγκόσμιο ρεκόρ. Οι πωλήσεις των βιβλίων εξανεμίζονται στην χώρα, καθότι αντιλαμβάνονται οι πράσινοι ότι ήταν πλασματικές και τα χρησιμοποιούσαν οι πολίτες μονό ως καύσιμη ύλη στα τζάκια τους. Κατά αυτό τον τρόπο καταρρακώνεται και ο μόνος κλάδος στην επικράτεια που είχε παρουσιάσει άνοδο. Οκτώβριος. Η κυβέρνηση υπερηφανεύεται για το μικρό αριθμό πυρκαγιών που σημειώθηκαν αυτό το καλοκαίρι. Φυσικά αναγνωρίζει, χωρίς όμως να το διατυμπανίζει, ότι η παράνομη υλοτομία του προηγουμένου χειμώνα και η αποψίλωση που επιτελέστηκε το καλοκαίρι είχαν την σημαντικότερη συμβολή. Οι πράσινοι έχουν κοκκινίσει για τον τρόπο που η κυβέρνηση των τεχνοκρατών χειρίζεται τα θέματα περιβάλλοντος. Νοέμβριος. Στη γιορτή του Πολυτεχνείου συντελείται το θαύμα της Μεγαλόχαρης, αυτό που χιλιάδες γονυπετείς πιστοί προσμένουν και για το οποίο την εκλιπαρούσαν από τον δεκαπενταύγουστο και εντεθέν. Οι θείοι Μερκοζι αποφασίζουν ότι η χώρα είναι σε καλή πορεία ανάκαμψης και θα μπορέσουν μέσα στον επόμενο μήνα να προκηρυχθούν εκλογές. Πιστεύουν ότι οι τράπεζες τους τώρα τους χρειάζονται περισσότερο. Δεκέμβριος. Τα κολοβά κόμματα που έχουν μείνει στην χώρα δεν εκπροσωπούν σχεδόν κανένα. Οι ηγέτες τους αποφασίζουν να παρατείνουν τη ζωή της κυβέρνησης Παπαδήμου ώστε να διαπραγματευτεί τα νέα δάνεια που θα απαιτηθούν για την πολλοστή αναδόμηση της χώρας. Το ΔΝΤ απάντα στους άφρονες ηγέτες μας ότι πρώτιστο μέλημα τους θα έπρεπε να είναι να έχουν μία άποψη για το πώς θα πρέπει να είμαστε ως χώρα. Εάν δεν ξέρεις ποιος θέλεις να γίνεις πως θα γίνεις κάποιος; Τα Χριστούγεννα βρίσκουν τους Έλληνες να δημιουργούν το κίνημα των ξεζουμισμένων. Σύνθημα του «Μας ξεζουμίσατε, μας σοδομίσατε, άλλα δεν μας παλιμπαιδισατε». Δημιουργήθηκε επιτροπή που θα επέβλεπε τις επικείμενες εκλογές, χωρίς κομματικά στεγανά, που θα τελούταν το επόμενο καλοκαίρι. Είναι εύκολο να κάνεις λάθος στις προβλέψεις, αλλά είναι τόσο ωραίος ο άτιμος ο τζόγος. Καλή χρονιά, καλύτερη από αυτή του Καζαμία σε κάθε περίπτωση και μην μασάτε. Τα καλύτερα είναι πάντοτε τα επόμενα.

Λήθαργος

Προσπάθησε να ξυπνήσει. Είχε αυτή την αίσθηση. Η συνείδηση του δεν ήταν πλήρης. Είχε μεγάλα κενά ενδιάμεσα. Σαν να προσπαθείς να σηκώσεις τον ηλεκτρικό διακόπτη και να πέφτει η ασφάλεια συνεχεία, μόνο που όλα εξελισσόταν μέσα στην απόλυτη σιγή. Αργότερα, πόσο δεν μπορούσε να πει, αισθανόταν το μυαλό να δίνει κάποια σημεία ζωής. Έμοιαζε σαν τις παλιές ασπρόμαυρες τηλεοράσεις που έδειχναν «χιόνια». Σαν να είχε απλωθεί παρασιτικός θόρυβος και να είχε καλύψει κάθε συναίσθηση. Απορούσε πως μπορούσε να έχει άποψη για αυτό που συνέβαινε χωρίς να έχει συναίσθηση. Τα κενά αντίληψης είχαν μικρύνει. Δεν αισθανόταν σώμα. Ήταν ακόμα βυθισμένος σε ένα απέραντο σκοτάδι. Προσπάθησε να σχηματίσει κάποιες σκέψεις, να ξαναβρεί τις αισθήσεις του. Τίποτε. Ξαναχάθηκε. Σαν αυτοκίνητο που γυρίζει το κλειδί και η μίζα δεν δίνει ζωή. Μετά από καιρό, άγνωστο πόσο, έμενε περισσότερη ώρα ενεργός. Δεν μπορούσε να καταλάβει εάν ήταν ζωντανός. Μια αγχωνόταν και μια ηρεμούσε, αφού δεν είχε καμία συναίσθηση της κατάστασης του. Δεν υπήρχε πόνος, δεν υπήρχε φως, δεν υπήρχε τίποτε. Λίγο αργότερα άρχισε να σκέπτεται μήπως είχε υποστεί εγκεφαλικό, μήπως ήταν φυτό και πως θα μπορούσε να το ξέρει αυτό από την άλλη πλευρά που προφανώς βρισκόταν. Προσπάθησε να αισθανθεί το σώμα του, αλλά δεν μπορούσε να νιώσει καμία επαφή με αυτό. Αναρωτιόταν μήπως ήταν κάποια εξωσωματική παραίσθηση. Έτσι και αλλιώς, αυτά τα λίγα που συναισθανόταν λάμβαναν χώρα σε ένα άχρονο περιβάλλον. Ύστερα έπεφτε πάλι σε λήθαργο και έσβηνε κάθε απόρροια. Όταν ξαναξυπνούσε τις διατύπωνε από την αρχή, ανακαλώντας αμυδρά ίχνη από τις προηγούμενες σκέψεις του, οι οποίες του φαινόταν σαν σκιές φαντασμάτων, των οποίων την ύπαρξη από τη μια δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να πιστέψει, από την άλλη, όμως, αποδεχόταν σαν τη μονή αφετηρία που είχε. Μια μέρα ξύπνησε και είδε φως. Προσπάθησε να κουνήσει το σώμα του, αλλά στάθηκε αδύνατο. Παρ’ όλα αυτά το αισθανόταν και ένιωσε μια ανακούφιση που ήταν ακόμη ζωντανός. Συνάμα τρόμος τον κυρίευσε για την κατάσταση του. Θυμήθηκε την αίσθηση των σκέψεων του λήθαργου και προσπάθησε να τις ταξινομήσει και να τις καταλάβει. Εάν ήταν προϊόν φαντασίας ή μια πραγματικότητα που είχε ζήσει. Κατέληξε ότι δεν είχε σημασία. Αυτή την πραγματικότητα είχε αισθανθεί, αυτή υπήρχε μέσα του. Αποκοιμήθηκε. Ξύπνησε ώρες μετά. Τώρα άκουγε. Κάτι γινόταν εκεί έξω, έξω από αυτόν υπήρχε και άλλη ζωή. Ήταν ξαπλωμένος. Τώρα το αισθανόταν και ξανακύλησε στον ύπνο. Είδε όνειρα, πολλά όνειρα. Είδε ξανά το απολυτό σκοτάδι, είδε τον εαυτό του τρομαγμένο μέσα του, τον είδε και απολυτά ήρεμο, σχεδόν νεκρικά. Είδε καταπράσινα τόπια, είδε την θάλασσα, τον εαυτό του μέσα της πλήρως βυθισμένο με τον ίδιο τρόπο που ήταν πριν στο σκότος. Έβλεπε πέπλα από τούλι να λικνίζονται μπροστά του και να αποτραβιούνται σαν αυλαίες, ώσπου ένιωσε τον αέρα να φύσα σε μια πλαγία γεμάτη ξερόχορτα που έφταναν μέχρι την παράλια και αυτός λιαζόταν στο καλοκαιρινό μεσημέρι, χωρίς καμία ενόχληση από την ζεστή που αλλοιώνει πέρα τον ορίζοντα. Την επομένη φορά που ξύπνησε άκουσε αναφιλητά, άνοιξε τα μάτια και είδε δυο γυναίκες, μια σχετικά νεαρής ηλικίας και μια μεγαλύτερη της, δίπλα του. Ήθελε να της ρωτήσει ποιες είναι, αλλά δεν έβγαινε φωνή από μέσα του. Προσπάθησε να σηκώσει το κεφάλι του και η νεώτερη του έπιασε το χέρι και τον χάιδεψε. Ξαναπήγε στην αγκαλιά του Ορφέα την ώρα που εκείνη προσπαθούσε να τον φιλήσει και τα δάκρυα της έβρεχαν και τα δικά του μαγούλα. Πηρέ το άρωμα της σάρκας της και πότισε τα όνειρα του, οπού έβλεπε γυναικείες μορφές, που δεν μπορούσε να αναγνωρίσει. Τις αγκάλιαζε και τον αφήναν. Μια πικρή γεύση απλώθηκε στο όνειρο του και είδε ένα χείμαρρο μέσα στον οποίο πνιγόταν και ξαναχάθηκε στο απέραντο σκοτάδι, πέφτοντας σε μια τρύπα που του φάνηκε μια διαβάθμιση του μαύρου πιο σκούρα και απύθμενη. Είδε την κουρτίνα μισάνοικτη και ένα απαλό φως να μπαίνει από το παράθυρο. Γαλήνεψε η ψύχη του. Σήκωσε το χέρι του και το έφερε πίσω από το κεφάλι. Έπιασε το μαξιλάρι να το σηκώσει, αλλά το κεφάλι του φάνηκε ασήκωτο. Ο λαιμός του πονούσε, σαν κάποιος να είχε μπήξει το χέρι του και να προσπάθησε να του βγάλει το λαρύγγι από μέσα. Έφερε το χέρι του στο στόμα και ένιωσε την γλωσσά του ξέρη σαν γυαλόχαρτο. Άλατα είχαν ξεραθεί στο πλάι και ένιωσε απίστευτη διψά. Μια νεαρή γυναικά τον πλησίασε και του άλειψε το στόμα με νερό. Του χαμογέλασε και τράβηξε τις κουρτίνες. Προσπάθησε να της ανταποδώσει το χαμόγελο, αλλά πίστευε ότι δεν τα είχε καταφέρει, καθώς την είδε να φεύγει σχεδόν αμέσως. Μετά από λίγο εμφανιστήκαν και άλλοι και προσπάθησε να τους μιλήσει, μόνο που δεν καταλάβαινε και ο ίδιος τι έλεγε. Πρέπει να ήταν σε νοσοκομείο. Κάτι συζήτησαν οι γιατροί μεταξύ τους, ένας τον χτύπησε στο ώμο και έφυγαν. Η νοσοκόμα του ανασήκωσε το μέρος του κρεβατιού που ήταν προς το κεφάλι του και τώρα μπορούσε να δει περισσότερα χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια. Βαρέθηκε την σιωπή που απλώθηκε όταν έφυγε και εκείνη. Δεν ήθελε πια να κοιμηθεί. Ένιωθε να είχε χορτάσει ύπνο για χρόνια, αλλά τα λεπτά φαινόταν να μην περνούν. Ανακάλεσε όλα όσα πίστευε ότι είχε ζήσει. Τα πάντα ξεκινούσαν από το βαθύ σκοτάδι, το οποίο αντί να τον καταπιεί τον ξέβρασε στο κρεβάτι αυτό. Ποιος ήταν πριν δεν το γνώριζε ακόμη, αλλά εκείνες οι δυο γυναίκες του φανήκαν οικείες, χωρίς να είναι σίγουρος ότι τις γνώριζε. Για να είναι σε αυτό το δωμάτιο και να κλαίνε κάποια σχέση θα έχουν. Μόλις τέλειωσε αυτή την σκέψη τις είδε να μπαίνουν. Τον αγκάλιασαν και αισθάνθηκε όμορφα που κάποιος τον αγαπούσε, που το σκοτάδι είχε φύγει, που είχε κάποιον να τον αγαπήσει. Αισθάνθηκε ότι υπήρχε λόγος να ζήσει, ότι αργά η γρήγορα η ζωή θα επέστρεφε στο άδειο κεφάλι του. Δανείστηκε τα δάκρυα τους και τις φίλησε.

Ανεργία και αεργία

-Τι διαβάζεις τόσο απορροφημένος στην εφημερίδα; -Τις προσφορές των σουπερμάρκετ. Τώρα που πλησιάζουν οι γιορτές πρέπει να είμαι ενημερωμένος από πού θα πάρω το καθετί. -Υπολογίζεις και την βενζίνη για τις μετακινήσεις; -Φυσικά και όχι. Τα σουπερμάρκετ βρίσκονται όλα σε ακτίνα πεντακόσιων μέτρων από το σπίτι μου, οπότε δεν έχει νόημα κάτι τέτοιο. Συνήθως δεν χρειάζεται να πάω πιο μακριά. -Τίποτε άλλο δεν διαβάζεις; -Τα αθλητικά και τις γελοιογραφίες. -Αυτά τα διαβάζαμε όταν ήμασταν μικροί. Δεν τα ξεπέρασες να διαβάσεις τίποτε άλλο; -Τι να διαβάσω για την διαδοχή στο ΠΑΣΟΚ; Έλα ρε Μπάμπη, σε είχα για πιο έξυπνο. -Όχι ρε συ, τα οικονομικά δεν τα διαβάζεις; Όλοι με αυτά καταγίνονται τελευταία. -Μπα τα οικονομικά που ξέρω μου αρκούν, είναι αυτά που η Ελλάδα είχε πάντα. Μαύρα χάλια. Διαχρονική ανικανότητα. Όσο για το ΠΑΣΟΚ να στη λύσω την απόρροια. Πρόεδρος θα βγει η Αφροδίτη Σημίτη. Είναι συγγενής πρώην πρωθυπουργού, γράφει στο γυαλί, έχει ωραία φωνή, είναι νέο πρόσωπο, άφθαρτο. Με αυτό το βιογραφικό θα μπορούσε να ανήκει στο απελθόν κόμμα του Αβραμοπούλου, θα μπορούσε να είναι η μούσα του Αντώνη Σαμαρά, αλλά αυτή επέλεξε να σηκώσει το βάρος της ανανέωσης του ΠΑΣΟΚ. Ο Τσίπρας δεν θα μπορεί να της αντισταθεί και η Παπαρήγα ενώπιον της θα σιωπά. Ο Καρατζαφερης θα προσπαθεί να την σαγηνέψει και ο Βορίδης να του την κλέψει. -Τι τηλέφωνο έχει το ΠΑΣΟΚ να πάρω να τους το πω; Πως δεν το είχαν σκεφτεί; Λες τέτοια ιδέα να έχει ανταμοιβή; -Ο πλούτος των ιδεών είναι το βραβείο που αναζητώ, αλλά να σας δώσω καλού κάκου τον τραπεζικό μου λογαριασμό. Αυτό μόνο θα τους πω. -Δεν νομίζω ότι θα βγάλεις κάτι. Η γενιά του Πολυτεχνείου που ενσωματώθηκε στο ΠΑΣΟΚ θα έχει το παρόν σαν το προσωπικό της Βιετνάμ. Όπως ήταν σωστό να αναλάβει την πολιτική πρωτοβουλία η γενιά εκείνη στην μεταπολίτευση, άλλο τόσο είναι σωστό να της καταλογίσουμε την τωρινή πανωλεθρία. Μήπως τώρα μπορείς να μου πεις γιατί αποκλείστηκε ο Ολυμπιακός; Γιατί θα του πάρει το πρωτάθλημα ο Παναθηναϊκός; -Αθλητικά διαβάζω, όχι τον καφέ. Χέστηκα και για τους δυο. Οπού στρώσει κοιμάται ο καθένας. Τα αθλητικά για τους άνδρες είναι σαν τις σαπουνόπερες για τις γυναίκες. Ένας τρόπος να διατηρείς επίπεδο το εγκεφαλογράφημα. Εάν διάβαζα τα οικονομικά το γράφημα θα έβγαινε σαν της Ουψάλα κατά την διάρκεια σεισμού επικών διαστάσεων. -Πως θα βρούμε τον φταίχτη της κατάστασης, πως θα αποκαταστήσουμε την ηρεμία; Ποιο είναι το μέλλον μας; -Γιατί να πρέπει να βρω κάποιον να του κολλήσω την ταμπέλα; Τι έγινε μέχρι τώρα; Το τραπεζικό σύστημα, δηλαδή τράπεζες και οίκοι αξιολόγησης, δανειζόταν λεφτά από επενδυτές και στοιχημάτιζαν και σε κρατικά ομολόγα που τα θεωρούσαν αξιόπιστη βάση. Κάποια στιγμή έβαλαν και το αντίθετο στοίχημα για να είναι καλυμμένοι σε κάθε περίπτωση. Τα κράτη δανειστήκαν λεφτά από τους παπατζήδες αυτούς και πίστευαν στην αιωνία ευημερία, σε ένα συνεχές μέλλον προόδου. Κάποιοι, τύπου Γερμανία, ήταν πιο ρεαλιστές και έμειναν μακριά από τα πάρτι της εικονικής οικονομίας, προσηλωμένοι στην παραγωγική οικονομία. Τώρα οδηγούν την κούρσα και θέλουν να βάλουν τους ορούς στους χαζοχαρούμενους των αγορών. Οι οποίες αγορές έβαλαν νέο στοίχημα. Μπορεί η ευρωζώνη να σώσει την Ελλάδα, που ήταν ο αδύναμος κρίκος και μίση μερίδα ή όχι. Εάν μπορεί, τότε αποκαθιστά τα ομολόγα στα μάτια μας, εάν όχι τα λεφτά και τώρα. Η Ευρώπη έκανε ότι αγνοεί αυτό τον υπαινιγμό και καλείτε να πληρώσει τον λογαριασμό. Η Ελλάδα απλώς είναι το άλλοθι για την μάχη. Η Γερμανία και η Γάλλια δεν εφαρμόζουν πολιτικές ευρύτερης προοπτικής γιατί έχουν επικείμενες εκλογές και οι αποφάσεις αυτές θα έχουν πολιτικό αντίκτυπο και εντός των χώρων αυτών. Η κρίση θα κοπάσει όταν γίνουν οι εκλογές σε αυτές τις δυο χώρες και παρθούν οι κατάλληλες αποφάσεις από τις νέες κυβερνήσεις. -Καταλαβαίνω ότι φταίμε που δεν έχουμε ούτε ένα ισοσκελισμένο προϋπολογισμό και στην σχεδίαση και στην εκτέλεση. Κατανοώ ότι το πρόβλημα το δημιουργήσαμε εμείς στον εαυτό μας. Επίσης, γνωρίζω ότι οι οίκοι αξιολόγησης έχουν υποχρέωση έναντι των πελατών τους και όχι απέναντι στα κράτη. Δεν θα είχαν πρόβλημα να αλλάξουν αξιολογήσεις εάν άλλαζαν οι καταστάσεις. Μου είναι προφανές ότι οι πολιτικοί ηγέτες αναμασούν μισές αλήθειες. Δεν μπορούν να απαγορεύσουν τα στοιχήματα, έστω και εάν τα κρίνουν ως ανήθικα, δηλαδή να έχεις παίξει και στην νίκη και στην ήττα. Ειδικά, λαμβάνοντας υπόψη, ότι έπαιζαν και αυτοί. Δεν μπορούν να απαιτούν να τους δανείζουν. Δεν μπορούν να καθορήσουν αυτοί τα επιτόκια, αλλά οι δανειστές. Μπορούν, όμως, τα πλουσιότερα κράτη να δανείσουν τα φτωχότερα. Αυτή είναι μια πράξη που γίνεται με κέρδος. Απλά δεν έχουν επαρκείς διασφαλίσεις, που είναι και η αίτια για την οποία τα χρεωμένα δεν λαμβάνουν δάνεια έτσι και αλλιώς, και τώρα, που άφησαν και φούντωσε το πράγμα, δεν έχουν και επαρκή κεφάλαια. -Πως σπάει αυτός ο ατέρμονος κύκλος δυσπιστίας; Γιατί και εμείς, εάν είχαμε τα χρήματα στα χεριά μας, δεν θα τα δίναμε. Τι έχουμε κάνει για αυτό… Λοιπόν μετά από δυο χρόνια δεν έχουμε επιτύχει κανένα στόχο, εκτός από την υποβασταξη μας μέχρι εξαντλήσεως της υπομονής των άλλων. Οι πολιτικοί μας εφάρμοσαν μόνο ότι δεν θα είχε κόστος στην εκλογική τους πελατεία και τώρα που τους γύρισε και εκείνη την πλάτη νιώθουν σαν στημένες λεμονόκουπες, που τα έδωσαν όλα και ο ζωμός δεν έφτασε. Ενώ εμείς νιώθουμε σαν χρησιμοποιημένες σερβιέτες, μας έριξαν στα σκατα και το μόνο μέλλον που μοιάζει να έχουμε είναι να βουλιάξουμε και άλλο. -Αυτοί, πάει. Η πελατεία μένει έξω από το μαγαζί και περιμένει τις προσφορές, μήπως και ξαναμπεί. Αυτοί που ήταν ήδη έξω, περιμένουν μήπως και ανοίξει άλλος με κάτι καινούργιο. Όσοι τους στήριξαν, συνεχίζουν αποστασιοποιημένα, γιατί το καινούργιο δεν φάνηκε ακόμη, γιατί, όταν φάνει, δεν ξέρουν εάν τους συμφέρει και επιπλέον η αρχική τους επένδυση δεν μπορεί πλέον να αποδώσει την προσδοκώμενη προστασία. Στην ουσία είμαστε ακυβέρνητοι, για αυτό έχουμε μη εκλεγμένη κυβέρνηση και για αυτό δεν θα γίνουν εκλογές σύντομα. Δεν ξέρουμε τι να βάλουμε στην θέση της. Είναι σαν να έχεις ένα ραγισμένο βάζο και να το κοιτάς αναποφάσιστος εάν θα το πετάξεις ή όχι. -Εσύ θα ήθελες να έχεις συμβόλαιο ασφάλειας ζωής σε μια εταιρεία που τακτική της είναι να ασφαλίζει ετοιμοθάνατους; Μάλλον όχι. Αρά ποιος θα μας δώσει χρήμα και χρόνο για να βγούμε από το τέλμα; Μαζί και τα δυο και σε επάρκεια κανένας. -Λοιπόν; -Λοιπόν τι; -Πως το λύνεις; Αστυνόμος Σαϊνης. Οι πολίτες λύνουν αυτές τις καταστάσεις. Οι άλλοι τους ρίχνουν τα βάρη και επωφελούνται από την διάσπαση τους και τη φαγωμάρα τους. Χρειάζεται αρραγές μέτωπο κατά της βλακείας. Να γίνει απεργία όχι για τα εργατικά δικαιώματα που απεμπολούνται και πίσω από τα οποία κρυφτήκαν χιλιάδες κηφήνες, αλλά για δουλειές, κανονικές δουλειές, όχι τις σημερινές μαλακίες, με κανόνες, όχι αλλά να γράφει και αλλά να παίρνεις, όχι με δυο μέρες και τετράωρα. Δουλειά κανονική αυτό χρειάζεται ο κόσμος και ένα κράτος που θα πει παιδιά αυτά έχουμε, με αυτά θα ζήσουμε, αυτοί είναι οι κανόνες, ίδιοι για όλους. Φτιάξτε κάτι για να έχουμε περισσότερα. Εμείς καθόμαστε στο ξεροχωραφο, κοιτάμε τη τσάπα και αναπολούμε πως το είχε ο παππούς μας σπαρμένο, πρασινισμένο και καρπωμένο. Τώρα έφτασε η ώρα του σκαψίματος. -Εάν σκάψω θα με δανείσουν; -Εάν σκάψεις τι λόγο θα έχουν να μην σε δανείσουν; Εσύ θα έχεις λόγο να μην τα πάρεις. Εάν δεις τους ρόζους στα χέρια σου και θελήσεις να τα βάλεις στο Palmolive να μαλακώσουν θα την ξαναπατήσεις. Όταν σηκώσεις τα μανίκια μην τα αφήσεις να ξανακατεβούν. Που είναι οι άνεργοι και μένουν άεργοι; -Τι να κάνουν βρΕ Νώντα, ξερόλα; -Να ζητήσουν εισιτήρια για το Καραϊσκάκη και το ΟΑΚΑ, μη τυχόν και δεν προκριθούν οι ομάδες μας και δεν έχω τι να διαβάσω στο καφενείο και στις ουρές του ΟΑΕΔ.

Εμπιστοσύνη

Ήρθε στο ραντεβού μας, όπως πάντα, πέντε λεπτά νωρίτερα από την προκαθορισμένη ώρα. Ήταν το πρώτο πράγμα στο οποίο διαπιστώσαμε ότι ταιριάζουμε. Το δεύτερο ήταν ότι δεν ψάχναμε φτηνές δικαιολογίες. Ακριβές ίσως, φτηνές ποτέ. Όταν τα σκατώναμε, ευτυχώς σπάνια, ήμασταν βαθιά μέσα στον βούρκο με τα γουρούνια. Πράγμα που συνέβαινε τώρα, που οι οικονομικοί δείκτες της χώρας είχαν πιάσει πάτο και έσκαβαν ορυχείο. Η εταιρεία στην οποία εργαζόμασταν βρισκόταν στο τρίτο πλάνο αναδιοργάνωσης μέσα στα δύο τελευταία έτη και οι πληροφορίες που λάμβανα για το άτομο μου δεν ήταν οι καλύτερες. Συνήθως δεν δίνω σημασία στην μπουρδολογία των φημών, αλλά τα σημάδια πλήθαιναν. Υπήρξε ο μέντορας μου στην εταιρεία, είχα δουλέψει υφιστάμενος του για τρία χρόνια, προτού με προτείνει για την θέση του, καθότι είχε ανεβεί ιεραρχικά. Η συμπάθεια ήταν αυθόρμητη και αμφίπλευρη, η αλληλοεκτίμηση εδραιώθηκε αμοιβαία μέσα στο χρόνο και η φιλία μας ήταν αναπόφευκτη και εκτός εργασίας, παρά την διάφορα ηλικίας.
Βρισκόμασταν πλέον και οικογενειακώς, αλλά το απαραίτητο ραντεβού ήταν Κυριακή στην παραλία μονοί. Είχαμε, τώρα πια το παγκάκι μας, οπού ατέρμονα αμπελοφιλοσοφούσαμε. Οι γυναίκες μας πειραχτικά αναφερόταν σε εμάς ως οι αρραβωνιαρες. Ήταν ντυμένος σαν να πήγαινε στην εκκλησία με τα καλά του, πράγμα που μπορεί να ήταν και αλήθεια. Σε αντίθεση ήμουν σαν να είχα βγει για το γυμναστήριο, παρ’ ότι είχαν περάσει δέκατες από την τελευταία φορά που το επιχείρησα. Ωραία φόρμα, σχολίασε, την κράτησες από την εφηβεία σου για τις αναμνήσεις. Τώρα που επανέκαμψαν τα εϊτις την έβγαλα από την ναφθαλίνη, την έριξα σε ζεστό νερό, και έβαλα γυναικά και παιδιά να την τραβούν μήπως και ανοίξει και χωρέσω μέσα, απάντησα. Σαν το κουστούμι που έραψα για μένα στην δουλειά. Σε συνεχεία της απόρροιας του, ανάφερα για τις αλλαγές που συντελέστηκαν και αυτές που επίκεινται στην εργασία μας. Το προ τριετίας υπόμνημα μου προς την διοίκηση που ανέφερε ότι οι προβλέψεις για τον κλάδο, αλλά και την χώρα ήταν ζοφερές, ότι ερχόταν κάμψη της ζήτησης, λόγω υπερχρέωσης των νοικοκυριών, με διάρκεια πέντε ετών, που ήταν την εποχή εκείνη η μέση διάρκεια ενός καταναλωτικού δάνειου, με συνέπεια την σταδιακή ύφεση της αγοράς.
Θυμήθηκε και συνέχισε παραθέτοντας το συμπέρασμα ότι υπήρχαν δυο προτεινόμενοι οδοί. Η μια ήταν η μείωση των αμοιβών και η άλλη οι απολύσεις. Δηλαδή ή διαχέουμε την μιζέρια οριζόντια, ή την κόβουμε σε παιδιά και αποπαίδια. Αντέτεινα ότι οι επιχειρήσεις δεν είναι κράτος να έχουν ανάγκη το κοινωνικό προσωπείο τους, όπου στην ουσία δεν εκβιάζονται από ψήφους. Είναι οργανισμοί παραγωγής κέρδους. Οπότε δεν υπάρχουν εξ’ ορισμού παιδιά και αποπαίδια. Υπάρχει ένα κριτήριο, μπορείς να κανείς μια δουλειά με χαμηλό κόστος; μένεις, δεν μπορείς φεύγεις. Στην αρχή επικρατήσαν οι μετριοπαθείς στο διοικητικό συμβούλιο και εφαρμόστηκε η πρώτη λύση, μετά μειωθήκαν οι ώρες εργασίας και τώρα φαίνεται ότι περνάμε στην άλλη πρακτική, των απολύσεων. Εντύπωση μου είναι ότι έχω επιλεχτεί ανάμεσα στους αποδιοπομπαίους. Δεν έχω καμία πρόθεση να σε καθησυχάσω μου αντέτεινε, αλλά, εάν το δεις πιο ψύχραιμα, σε χρειάζονται ακόμη, υπάρχουν τομείς που δεν υπάρχει αντικαταστατής σου. Παρόλα αυτά, τον διέκοψα, διαχέετε ότι με την απόλυση μου κρατούν ένα πρόσχημα αντικειμενικότητας και δικαιοσύνης.
Από το γραφείο του Ιωαννίδη βγαίνουν αυτές οι φήμες, ρώτησε και συνέχισε πριν απαντήσω, αυτός ο άχρηστος μόνο λόγια είναι. Βέβαια αυτή είναι η δουλειά του, αλλά από την μέρα που κυκλοφόρησε η βιογραφία του Τζομπς, το έχει παρακάνει. Καλό το μάνατζμεντ, αλλά υπάρχει και η κυνική αλήθεια. Στην θέση σου δεν θα φοβόμουν τόσο. Δεν μπορείς να εφησυχάσεις, είπα, τα πάντα μοιάζουν τόσο ρευστά. Οι άνθρωποι δείχνουν απελπισμένοι και το μόνο που σκέπτονται είναι να πετάξουν όσα πιο πολλά βάρη μπορούν από πάνω τους, άσχετα από το που θα προσγειωθούν αυτά. Τις προάλλες σε συνέλευση της πολυκατοικίας ένας πρότεινε να γίνεται πλέον η κατανομή των κοινοχρήστων εξόδων δια του αριθμού των διαμερισμάτων και όχι με τα χιλιοστά ιδιοκτησίας. Ήταν δίκαιο χτυπιόταν. Δηλαδή είναι δίκαιο το μικρό διαμέρισμα να επιβαρύνεται το ίδιο με το μεγάλο. Το πρότεινε αυτό έχοντας την εντύπωση ότι οι άλλοι θα το δεχτούν αμάσητο, κάτι που δεν έγινε και ξεκίνησε ένας ωραίος καυγάς που ξαναζέστανε και όλες τις προηγούμενες κόντρες ανάμεσα μας.
Δηλαδή τις βγάλατε και τις μετρούσατε, σαν τα αγοράκια στις τουαλέτες του σχολειού. Ποιανού η δυστυχία είναι μεγαλύτερη, ποιανού το δίκαιο πνίγηκε πιο βαθιά, και άλλες σαχλές επιφάσεις. Τα ξεστόμισε όλα αυτά συνοδεύοντας τα με μια γρήγορη ανδροπρεπή παλινδρομική κίνηση του χεριού. Ακριβώς, είπα, αλλά το λυπηρό, είναι ότι οδυρόμαστε για την ανεπάρκεια των πολιτικών μας, όταν απλώς είναι σαν και εμάς, μόνο που τα γεγονότα λαμβάνουν χώρα σε μεγαλύτερη κλίμακα. Στην ουσία, σχολίασε, αυτό που γίνεται είναι μικροί καθημερινοί συμβιβασμοί. Αυτό δεν είναι δίκαιο για τον ένα, το άλλο θα είναι μια βοήθεια για τον τάδε. Μετά έρχονται και άλλοι, απαιτώντας τα ίδια προνόμια. Ύστερα αυτά θεωρούνται ιστορικά κεκτημένα και εξαπλώνονται σαν το συνάχι, αδιακρίτως. Μαζεύεται ένα βουνό καταστρατηγήσεων κάθε απλού κανόνα και έτσι αυτός καταργείτε. Για αυτό έχουμε αντίληψη περί δικαιοσύνης αλά καρτ. Οι νομοί μας είναι κινητοί, σε ένα συμπάν αστάθμητο, με μια αντίληψη ευκίνητη. Για αυτό το μάνατζμεντ μπορεί να διατυπώνει οποία φράση θέλει και να περιστρέφει τον κόσμο μέχρι να το βολεύει η οπτική γωνιά.
Από την άλλη όταν αρχίζεις να μιλάς στο διοικητικό συμβούλιο για λογιστικά κανείς δεν θέλει να σε ακούσει, παρενέβη. Τα θεωρούν την γλώσσα των νεκρών. Στην ουσία αυτό είναι. Μια πρόσθεση και μια αφαίρεση πάνω σε γεγονότα που πλέον δεν αλλάζουν. Βαφτίζουμε το κάθε είδος εξόδου με ένα ονοματάκι για να διευκολύνουμε την αρχειοθέτηση μας, αλλά το μόνο που κάνουμε είναι οι πράξεις της πρώτης δημοτικού. Τα αποτελέσματα που ανακοινώνουμε είναι μονοσήμαντα. Είμαστε πολύ πεζοί, κυνικοί και προβλέψιμοι. Εάν, όμως, ξεκινήσεις να εκστομίζεις σαν την Πύθια προβλέψεις με βάση αυτά, τότε όλοι εκστασιάζονται και νομίζουν ότι τους αφόρα. Η βάση είναι η ίδια, το περιτύλιγμα είναι διαφορετικό. Μπράβο, είπε, τώρα μπορείς να γίνεις και οικονομολόγος. Πάρε τα μοντέλα σου και έλα να παίξεις.
Δυστυχώς, και έφερα το πρόσωπο μου σαν κίνηση απελπισίας ανάμεσα στα χέρια μου, δεν εννοείς τις γυναίκες, αλλά τα μαθηματικά. Εάν παίζαμε με τις σάρκες όλοι θα μας αγαπούσαν. Τώρα σε αυτό το κράτος μας έχουν μόνο για να τα βρίσκουν με την εφορία. Χέστηκα για την εφορία, για την κάθε μαλάκια που το κράτος σκαρφίζεται για να επαιτεί επιπλέον χρήματα. Οι εταιρείες που θέλουν να έχουν μέλλον πρέπει να παράγουν και να πωλούν. Αυτό συμβαίνει όταν ξέρεις τι σου κοστίζει και ποιος θα το αγοράσει σε ποια τιμή. Αυτή είναι η δουλειά μου και όχι ο ανίκανος που δεν ξέρει πόσους εργαζόμενους έχει, πόσους πελάτες και τι του κοστίζουν όλα αυτά. Αυτός ο χαραμοφάης είναι φυσικό να πτωχεύσει και εμείς αν ανακαλέσουμε τις έτοιμες φράσεις που χρησιμοποιούσαμε τόσα χρόνια, είναι φανερό ότι γνωρίζαμε πως αυτό ήταν αναπόφευκτο, μόνο το πότε δεν ξέραμε. Κάθε γενιά πίστευε ότι τον λογαριασμό θα τον πληρώσει η επομένη και συνέχιζε.
Το θέμα είναι έτσι, έχει όμως και άλλη οπτική γωνιά, είπε με τον γνωστό ήπιο τρόπο που είχε για να διαφωνεί. Οι άνθρωποι, ο καθένας μεμονωμένα, στην πλειονότητα τους προσπάθησαν για το καλύτερο. Κάποιοι δεν είχαν επαρκή παιδεία, κάποιοι στάθηκαν πλεονέκτες, αλλά η πλειοψηφία προσπάθησε να κάνει την δουλειά της. Το καράβι όμως δεν κυβερνήθηκε καλά και αυτό είναι εμφανές από το αποτέλεσμα. Ο κυβερνήτης είναι εκλεγμένος οπότε το φταίξιμο γυρίζει στον καθένα και αυτός ο καθένας πρέπει να πάψει να αντιμετωπίζει τον εαυτό του σαν το κανένα και να επαναδραστηριοποιηθεί πολιτικά. Δεν μπορεί να ρίχνει το φταίξιμο στις αρχές και να πηγαίνει στο mall και για καφέ. Εάν δεν θέλει αυτά τα κόμματα να φτιάξει άλλα, εάν δεν θέλει αυτούς τους αρχηγούς να γραφτεί σε οποίο κόμμα θέλει και να εκλέξει άλλον. Με το τηλεκοντρόλ δεν κυβερνάς, αγοράζεις απόψεις και η τηλεόραση παράγει απόψεις ποικιλότροπες για να γεμίζει το τραπέζι και να πουλά την άποψη που τελικά την συμφέρει. Είναι προϊόν, δεν είναι, καν, λαϊκό δικαστήριο.
Αυτά όλα είναι διαπίστωση, αλλά δεν είναι πρόταση, είπα και συνέχισα να χειρονομώ ενώ εκείνος καθόταν ήρεμα με τα χέρια του διπλωμένα στο στήθος απολαμβάνοντας τον ήλιο που προσπαθούσε να μας ζεστάνει με τις ανεμικές χειμερινές του ακτίνες, λίγο πριν μας αποχαιρετήσει. Πάλι θα καταλήξουμε ότι όλα ξεκινούν από την παιδεία και ότι τα αποτελέσματα είναι μακροχρόνια, για τα μακρόπνοα σχεδία, για την επένδυση στους ανθρώπους… Το τώρα πως το λύνεις; Το παρόν μου, μετά την μείωση στο μισθό, είναι τουλάχιστον στριφνό, κοιτάζω, όμως, γύρω μου και βλέπω ότι όλα πια υπολογίζονται όχι ως διαβάθμιση του πλούτου, αλλά σε μια σκάλα φτώχιας. Υπάρχει ο άφραγκος που έχει πληρώσει τις υποχρεώσεις του, αλλά με δυσκολία την βγάζει ως το τέλος του μηνά, αυτός που το κάνει με συγγενική βοήθεια, ο άλλος τύπος άφραγκου που δεν μπορεί να πληρώσει τα πάντα, επιλέγει και συσσωρεύει χρέη και αυτός που δεν έχει καμία δυνατότητα. Όλοι αυτοί απορούν που πήγαν τα κέρδη των εταιρειών των προηγούμενων ετών και γιατί δεν εμφανίζονται τώρα, ειδικά στις χρεωκοπημένες τράπεζες.
Απλά, απάντησε, η μονομανία του κέρδους δεν τους επιτρέπει να ανεχτούν την ζημιά. Το χρήμα μετακινείται μόνο σαν επένδυση. Μόνο οι φόροι το ξεκολλούν από πάνω τους. Το χρήμα δεν έρχεται ποτέ για να μπαλώσει τρύπες. Αυτές γεμίζουν με το μόχθο των εργαζομένων. Αυτοί που έχουν το χρήμα περιμένουν από τα κράτη να καταστήσουν τους εαυτούς τους επένδυση. Είναι ένα γελοίο μοντέλο που βασίζεται στην συνεχή πρόοδο και υποστηρίχτηκε και από τα κράτη και από το χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Τα τελευταία, όμως, έβαλαν στοιχήματα και για το αντίθετο της έκβασης, προκειμένου να επωφεληθούν από όλα τα πιθανά αποτελέσματα. Τώρα καλούμαστε να αποδώσουμε το προϊόν του στοιχήματος σε ένα παιχνίδι μονοπόλη, που ένας από τους παίκτες είχε αγόρασε όλα τα οικόπεδα. Το θέμα είναι σαν κράτος πως χειρίζεσαι τους κανόνες αυτούς, πως καθίστασαι από επαίτης σε δανειστής. Το παιχνίδι ήταν εκεί με τους κανόνες του από την αρχαιότητα. Εσύ πως το προσεγγίζεις, τι επιδιώκεις; Δεν θες να χάσεις; ‘Η δεν θα παίξεις, με ότι συνέπειες έχει αυτό, ή προετοιμάσου να μην χάσεις. Εμείς ήμασταν πολύ αφελείς και πιστεύαμε ότι οι άλλοι θα είναι επιεικής μαζί μας όσα και να χάσουμε.
Τώρα τι πρέπει να κάνω, να φέρω έξι και να βγω από την φυλακή σε ένα παιχνίδι ουσιαστικά χαμένο, ή να ξεκινήσω την παρτίδα από την αρχή; Ενώ αναρωτιόμουν, ο ήλιος μας αποχαιρετούσε με ένα τεράστιο πορτοκαλί χαμόγελο, έτοιμος να κρυφτεί πίσω από τα βουνά, δίνοντας ραντεβού για το επόμενο πρωί. Δεν ξέρω να σου απαντήσω, αποκρίθηκε, δεν ξέρω ποιος μπορεί να πάρει την απόφαση και δεν μπορώ να κρίνω εύκολα εάν αυτή θα είναι η αντικειμενικά σωστή. Οποία απόφαση και να είναι αυτή θα δημιουργήσει δύσκολες καταστάσεις στην αρχή και θα χρειαστεί τεραστία υπομονή και επιμονή στην εφαρμογή της. Δεν γνωρίζω εάν ο δρόμος που έχουμε πάρει είναι ο σωστός, μου φαίνεται, όμως ότι εκτελείται, ούτως ή άλλως, λάθος. Ουσιαστικά εκεί που καταλήγει το πράγμα είναι ότι κανείς δεν ξέρει και πρέπει να λάβεις ένα ρίσκο, να το υποστηρίξεις και να εργαστείς για αυτό. Να το διορθώσεις σε επιμέρους σημεία που δεν λειτουργούν και να προχωρήσεις.
Αυτά για να γίνουν κάποιον πρέπει να εμπιστευτείς. Πάντα στην ζωή, όσο ορθολογισμό και να βάλεις, πάντα θα πρέπει κάποιον να εμπιστευτείς. Είτε είναι ο μανάβης που σου πουλά τα μήλα για φρέσκα, είτε είναι ο συντηρητής του αυτοκίνητου που σε διαβεβαιώνει ότι τα ανταλλακτικά είναι μανισια… Οτιδήποτε, εάν δεν το εμπιστεύεσαι μην το ακόλουθεις. Πάμε, είπε, έρχεται η νύκτα και τα πράγματα, πλέον δεν θα είναι τόσο φιλικά γύρω από το παγκάκι μας. Το σκοτάδι έχει καταστεί επικίνδυνο στις μέρες μας. Συμφωνώ, αποκρίθηκα, μόνο που εάν με απολύσουν κινδυνεύω να γίνω μέρος της νύκτας.