Εμπιστοσύνη

Ήρθε στο ραντεβού μας, όπως πάντα, πέντε λεπτά νωρίτερα από την προκαθορισμένη ώρα. Ήταν το πρώτο πράγμα στο οποίο διαπιστώσαμε ότι ταιριάζουμε. Το δεύτερο ήταν ότι δεν ψάχναμε φτηνές δικαιολογίες. Ακριβές ίσως, φτηνές ποτέ. Όταν τα σκατώναμε, ευτυχώς σπάνια, ήμασταν βαθιά μέσα στον βούρκο με τα γουρούνια. Πράγμα που συνέβαινε τώρα, που οι οικονομικοί δείκτες της χώρας είχαν πιάσει πάτο και έσκαβαν ορυχείο. Η εταιρεία στην οποία εργαζόμασταν βρισκόταν στο τρίτο πλάνο αναδιοργάνωσης μέσα στα δύο τελευταία έτη και οι πληροφορίες που λάμβανα για το άτομο μου δεν ήταν οι καλύτερες. Συνήθως δεν δίνω σημασία στην μπουρδολογία των φημών, αλλά τα σημάδια πλήθαιναν. Υπήρξε ο μέντορας μου στην εταιρεία, είχα δουλέψει υφιστάμενος του για τρία χρόνια, προτού με προτείνει για την θέση του, καθότι είχε ανεβεί ιεραρχικά. Η συμπάθεια ήταν αυθόρμητη και αμφίπλευρη, η αλληλοεκτίμηση εδραιώθηκε αμοιβαία μέσα στο χρόνο και η φιλία μας ήταν αναπόφευκτη και εκτός εργασίας, παρά την διάφορα ηλικίας.
Βρισκόμασταν πλέον και οικογενειακώς, αλλά το απαραίτητο ραντεβού ήταν Κυριακή στην παραλία μονοί. Είχαμε, τώρα πια το παγκάκι μας, οπού ατέρμονα αμπελοφιλοσοφούσαμε. Οι γυναίκες μας πειραχτικά αναφερόταν σε εμάς ως οι αρραβωνιαρες. Ήταν ντυμένος σαν να πήγαινε στην εκκλησία με τα καλά του, πράγμα που μπορεί να ήταν και αλήθεια. Σε αντίθεση ήμουν σαν να είχα βγει για το γυμναστήριο, παρ’ ότι είχαν περάσει δέκατες από την τελευταία φορά που το επιχείρησα. Ωραία φόρμα, σχολίασε, την κράτησες από την εφηβεία σου για τις αναμνήσεις. Τώρα που επανέκαμψαν τα εϊτις την έβγαλα από την ναφθαλίνη, την έριξα σε ζεστό νερό, και έβαλα γυναικά και παιδιά να την τραβούν μήπως και ανοίξει και χωρέσω μέσα, απάντησα. Σαν το κουστούμι που έραψα για μένα στην δουλειά. Σε συνεχεία της απόρροιας του, ανάφερα για τις αλλαγές που συντελέστηκαν και αυτές που επίκεινται στην εργασία μας. Το προ τριετίας υπόμνημα μου προς την διοίκηση που ανέφερε ότι οι προβλέψεις για τον κλάδο, αλλά και την χώρα ήταν ζοφερές, ότι ερχόταν κάμψη της ζήτησης, λόγω υπερχρέωσης των νοικοκυριών, με διάρκεια πέντε ετών, που ήταν την εποχή εκείνη η μέση διάρκεια ενός καταναλωτικού δάνειου, με συνέπεια την σταδιακή ύφεση της αγοράς.
Θυμήθηκε και συνέχισε παραθέτοντας το συμπέρασμα ότι υπήρχαν δυο προτεινόμενοι οδοί. Η μια ήταν η μείωση των αμοιβών και η άλλη οι απολύσεις. Δηλαδή ή διαχέουμε την μιζέρια οριζόντια, ή την κόβουμε σε παιδιά και αποπαίδια. Αντέτεινα ότι οι επιχειρήσεις δεν είναι κράτος να έχουν ανάγκη το κοινωνικό προσωπείο τους, όπου στην ουσία δεν εκβιάζονται από ψήφους. Είναι οργανισμοί παραγωγής κέρδους. Οπότε δεν υπάρχουν εξ’ ορισμού παιδιά και αποπαίδια. Υπάρχει ένα κριτήριο, μπορείς να κανείς μια δουλειά με χαμηλό κόστος; μένεις, δεν μπορείς φεύγεις. Στην αρχή επικρατήσαν οι μετριοπαθείς στο διοικητικό συμβούλιο και εφαρμόστηκε η πρώτη λύση, μετά μειωθήκαν οι ώρες εργασίας και τώρα φαίνεται ότι περνάμε στην άλλη πρακτική, των απολύσεων. Εντύπωση μου είναι ότι έχω επιλεχτεί ανάμεσα στους αποδιοπομπαίους. Δεν έχω καμία πρόθεση να σε καθησυχάσω μου αντέτεινε, αλλά, εάν το δεις πιο ψύχραιμα, σε χρειάζονται ακόμη, υπάρχουν τομείς που δεν υπάρχει αντικαταστατής σου. Παρόλα αυτά, τον διέκοψα, διαχέετε ότι με την απόλυση μου κρατούν ένα πρόσχημα αντικειμενικότητας και δικαιοσύνης.
Από το γραφείο του Ιωαννίδη βγαίνουν αυτές οι φήμες, ρώτησε και συνέχισε πριν απαντήσω, αυτός ο άχρηστος μόνο λόγια είναι. Βέβαια αυτή είναι η δουλειά του, αλλά από την μέρα που κυκλοφόρησε η βιογραφία του Τζομπς, το έχει παρακάνει. Καλό το μάνατζμεντ, αλλά υπάρχει και η κυνική αλήθεια. Στην θέση σου δεν θα φοβόμουν τόσο. Δεν μπορείς να εφησυχάσεις, είπα, τα πάντα μοιάζουν τόσο ρευστά. Οι άνθρωποι δείχνουν απελπισμένοι και το μόνο που σκέπτονται είναι να πετάξουν όσα πιο πολλά βάρη μπορούν από πάνω τους, άσχετα από το που θα προσγειωθούν αυτά. Τις προάλλες σε συνέλευση της πολυκατοικίας ένας πρότεινε να γίνεται πλέον η κατανομή των κοινοχρήστων εξόδων δια του αριθμού των διαμερισμάτων και όχι με τα χιλιοστά ιδιοκτησίας. Ήταν δίκαιο χτυπιόταν. Δηλαδή είναι δίκαιο το μικρό διαμέρισμα να επιβαρύνεται το ίδιο με το μεγάλο. Το πρότεινε αυτό έχοντας την εντύπωση ότι οι άλλοι θα το δεχτούν αμάσητο, κάτι που δεν έγινε και ξεκίνησε ένας ωραίος καυγάς που ξαναζέστανε και όλες τις προηγούμενες κόντρες ανάμεσα μας.
Δηλαδή τις βγάλατε και τις μετρούσατε, σαν τα αγοράκια στις τουαλέτες του σχολειού. Ποιανού η δυστυχία είναι μεγαλύτερη, ποιανού το δίκαιο πνίγηκε πιο βαθιά, και άλλες σαχλές επιφάσεις. Τα ξεστόμισε όλα αυτά συνοδεύοντας τα με μια γρήγορη ανδροπρεπή παλινδρομική κίνηση του χεριού. Ακριβώς, είπα, αλλά το λυπηρό, είναι ότι οδυρόμαστε για την ανεπάρκεια των πολιτικών μας, όταν απλώς είναι σαν και εμάς, μόνο που τα γεγονότα λαμβάνουν χώρα σε μεγαλύτερη κλίμακα. Στην ουσία, σχολίασε, αυτό που γίνεται είναι μικροί καθημερινοί συμβιβασμοί. Αυτό δεν είναι δίκαιο για τον ένα, το άλλο θα είναι μια βοήθεια για τον τάδε. Μετά έρχονται και άλλοι, απαιτώντας τα ίδια προνόμια. Ύστερα αυτά θεωρούνται ιστορικά κεκτημένα και εξαπλώνονται σαν το συνάχι, αδιακρίτως. Μαζεύεται ένα βουνό καταστρατηγήσεων κάθε απλού κανόνα και έτσι αυτός καταργείτε. Για αυτό έχουμε αντίληψη περί δικαιοσύνης αλά καρτ. Οι νομοί μας είναι κινητοί, σε ένα συμπάν αστάθμητο, με μια αντίληψη ευκίνητη. Για αυτό το μάνατζμεντ μπορεί να διατυπώνει οποία φράση θέλει και να περιστρέφει τον κόσμο μέχρι να το βολεύει η οπτική γωνιά.
Από την άλλη όταν αρχίζεις να μιλάς στο διοικητικό συμβούλιο για λογιστικά κανείς δεν θέλει να σε ακούσει, παρενέβη. Τα θεωρούν την γλώσσα των νεκρών. Στην ουσία αυτό είναι. Μια πρόσθεση και μια αφαίρεση πάνω σε γεγονότα που πλέον δεν αλλάζουν. Βαφτίζουμε το κάθε είδος εξόδου με ένα ονοματάκι για να διευκολύνουμε την αρχειοθέτηση μας, αλλά το μόνο που κάνουμε είναι οι πράξεις της πρώτης δημοτικού. Τα αποτελέσματα που ανακοινώνουμε είναι μονοσήμαντα. Είμαστε πολύ πεζοί, κυνικοί και προβλέψιμοι. Εάν, όμως, ξεκινήσεις να εκστομίζεις σαν την Πύθια προβλέψεις με βάση αυτά, τότε όλοι εκστασιάζονται και νομίζουν ότι τους αφόρα. Η βάση είναι η ίδια, το περιτύλιγμα είναι διαφορετικό. Μπράβο, είπε, τώρα μπορείς να γίνεις και οικονομολόγος. Πάρε τα μοντέλα σου και έλα να παίξεις.
Δυστυχώς, και έφερα το πρόσωπο μου σαν κίνηση απελπισίας ανάμεσα στα χέρια μου, δεν εννοείς τις γυναίκες, αλλά τα μαθηματικά. Εάν παίζαμε με τις σάρκες όλοι θα μας αγαπούσαν. Τώρα σε αυτό το κράτος μας έχουν μόνο για να τα βρίσκουν με την εφορία. Χέστηκα για την εφορία, για την κάθε μαλάκια που το κράτος σκαρφίζεται για να επαιτεί επιπλέον χρήματα. Οι εταιρείες που θέλουν να έχουν μέλλον πρέπει να παράγουν και να πωλούν. Αυτό συμβαίνει όταν ξέρεις τι σου κοστίζει και ποιος θα το αγοράσει σε ποια τιμή. Αυτή είναι η δουλειά μου και όχι ο ανίκανος που δεν ξέρει πόσους εργαζόμενους έχει, πόσους πελάτες και τι του κοστίζουν όλα αυτά. Αυτός ο χαραμοφάης είναι φυσικό να πτωχεύσει και εμείς αν ανακαλέσουμε τις έτοιμες φράσεις που χρησιμοποιούσαμε τόσα χρόνια, είναι φανερό ότι γνωρίζαμε πως αυτό ήταν αναπόφευκτο, μόνο το πότε δεν ξέραμε. Κάθε γενιά πίστευε ότι τον λογαριασμό θα τον πληρώσει η επομένη και συνέχιζε.
Το θέμα είναι έτσι, έχει όμως και άλλη οπτική γωνιά, είπε με τον γνωστό ήπιο τρόπο που είχε για να διαφωνεί. Οι άνθρωποι, ο καθένας μεμονωμένα, στην πλειονότητα τους προσπάθησαν για το καλύτερο. Κάποιοι δεν είχαν επαρκή παιδεία, κάποιοι στάθηκαν πλεονέκτες, αλλά η πλειοψηφία προσπάθησε να κάνει την δουλειά της. Το καράβι όμως δεν κυβερνήθηκε καλά και αυτό είναι εμφανές από το αποτέλεσμα. Ο κυβερνήτης είναι εκλεγμένος οπότε το φταίξιμο γυρίζει στον καθένα και αυτός ο καθένας πρέπει να πάψει να αντιμετωπίζει τον εαυτό του σαν το κανένα και να επαναδραστηριοποιηθεί πολιτικά. Δεν μπορεί να ρίχνει το φταίξιμο στις αρχές και να πηγαίνει στο mall και για καφέ. Εάν δεν θέλει αυτά τα κόμματα να φτιάξει άλλα, εάν δεν θέλει αυτούς τους αρχηγούς να γραφτεί σε οποίο κόμμα θέλει και να εκλέξει άλλον. Με το τηλεκοντρόλ δεν κυβερνάς, αγοράζεις απόψεις και η τηλεόραση παράγει απόψεις ποικιλότροπες για να γεμίζει το τραπέζι και να πουλά την άποψη που τελικά την συμφέρει. Είναι προϊόν, δεν είναι, καν, λαϊκό δικαστήριο.
Αυτά όλα είναι διαπίστωση, αλλά δεν είναι πρόταση, είπα και συνέχισα να χειρονομώ ενώ εκείνος καθόταν ήρεμα με τα χέρια του διπλωμένα στο στήθος απολαμβάνοντας τον ήλιο που προσπαθούσε να μας ζεστάνει με τις ανεμικές χειμερινές του ακτίνες, λίγο πριν μας αποχαιρετήσει. Πάλι θα καταλήξουμε ότι όλα ξεκινούν από την παιδεία και ότι τα αποτελέσματα είναι μακροχρόνια, για τα μακρόπνοα σχεδία, για την επένδυση στους ανθρώπους… Το τώρα πως το λύνεις; Το παρόν μου, μετά την μείωση στο μισθό, είναι τουλάχιστον στριφνό, κοιτάζω, όμως, γύρω μου και βλέπω ότι όλα πια υπολογίζονται όχι ως διαβάθμιση του πλούτου, αλλά σε μια σκάλα φτώχιας. Υπάρχει ο άφραγκος που έχει πληρώσει τις υποχρεώσεις του, αλλά με δυσκολία την βγάζει ως το τέλος του μηνά, αυτός που το κάνει με συγγενική βοήθεια, ο άλλος τύπος άφραγκου που δεν μπορεί να πληρώσει τα πάντα, επιλέγει και συσσωρεύει χρέη και αυτός που δεν έχει καμία δυνατότητα. Όλοι αυτοί απορούν που πήγαν τα κέρδη των εταιρειών των προηγούμενων ετών και γιατί δεν εμφανίζονται τώρα, ειδικά στις χρεωκοπημένες τράπεζες.
Απλά, απάντησε, η μονομανία του κέρδους δεν τους επιτρέπει να ανεχτούν την ζημιά. Το χρήμα μετακινείται μόνο σαν επένδυση. Μόνο οι φόροι το ξεκολλούν από πάνω τους. Το χρήμα δεν έρχεται ποτέ για να μπαλώσει τρύπες. Αυτές γεμίζουν με το μόχθο των εργαζομένων. Αυτοί που έχουν το χρήμα περιμένουν από τα κράτη να καταστήσουν τους εαυτούς τους επένδυση. Είναι ένα γελοίο μοντέλο που βασίζεται στην συνεχή πρόοδο και υποστηρίχτηκε και από τα κράτη και από το χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Τα τελευταία, όμως, έβαλαν στοιχήματα και για το αντίθετο της έκβασης, προκειμένου να επωφεληθούν από όλα τα πιθανά αποτελέσματα. Τώρα καλούμαστε να αποδώσουμε το προϊόν του στοιχήματος σε ένα παιχνίδι μονοπόλη, που ένας από τους παίκτες είχε αγόρασε όλα τα οικόπεδα. Το θέμα είναι σαν κράτος πως χειρίζεσαι τους κανόνες αυτούς, πως καθίστασαι από επαίτης σε δανειστής. Το παιχνίδι ήταν εκεί με τους κανόνες του από την αρχαιότητα. Εσύ πως το προσεγγίζεις, τι επιδιώκεις; Δεν θες να χάσεις; ‘Η δεν θα παίξεις, με ότι συνέπειες έχει αυτό, ή προετοιμάσου να μην χάσεις. Εμείς ήμασταν πολύ αφελείς και πιστεύαμε ότι οι άλλοι θα είναι επιεικής μαζί μας όσα και να χάσουμε.
Τώρα τι πρέπει να κάνω, να φέρω έξι και να βγω από την φυλακή σε ένα παιχνίδι ουσιαστικά χαμένο, ή να ξεκινήσω την παρτίδα από την αρχή; Ενώ αναρωτιόμουν, ο ήλιος μας αποχαιρετούσε με ένα τεράστιο πορτοκαλί χαμόγελο, έτοιμος να κρυφτεί πίσω από τα βουνά, δίνοντας ραντεβού για το επόμενο πρωί. Δεν ξέρω να σου απαντήσω, αποκρίθηκε, δεν ξέρω ποιος μπορεί να πάρει την απόφαση και δεν μπορώ να κρίνω εύκολα εάν αυτή θα είναι η αντικειμενικά σωστή. Οποία απόφαση και να είναι αυτή θα δημιουργήσει δύσκολες καταστάσεις στην αρχή και θα χρειαστεί τεραστία υπομονή και επιμονή στην εφαρμογή της. Δεν γνωρίζω εάν ο δρόμος που έχουμε πάρει είναι ο σωστός, μου φαίνεται, όμως ότι εκτελείται, ούτως ή άλλως, λάθος. Ουσιαστικά εκεί που καταλήγει το πράγμα είναι ότι κανείς δεν ξέρει και πρέπει να λάβεις ένα ρίσκο, να το υποστηρίξεις και να εργαστείς για αυτό. Να το διορθώσεις σε επιμέρους σημεία που δεν λειτουργούν και να προχωρήσεις.
Αυτά για να γίνουν κάποιον πρέπει να εμπιστευτείς. Πάντα στην ζωή, όσο ορθολογισμό και να βάλεις, πάντα θα πρέπει κάποιον να εμπιστευτείς. Είτε είναι ο μανάβης που σου πουλά τα μήλα για φρέσκα, είτε είναι ο συντηρητής του αυτοκίνητου που σε διαβεβαιώνει ότι τα ανταλλακτικά είναι μανισια… Οτιδήποτε, εάν δεν το εμπιστεύεσαι μην το ακόλουθεις. Πάμε, είπε, έρχεται η νύκτα και τα πράγματα, πλέον δεν θα είναι τόσο φιλικά γύρω από το παγκάκι μας. Το σκοτάδι έχει καταστεί επικίνδυνο στις μέρες μας. Συμφωνώ, αποκρίθηκα, μόνο που εάν με απολύσουν κινδυνεύω να γίνω μέρος της νύκτας.