Παιδεία

Ως άσχετος προσεγγίζω το θέμα της εκπαίδευσης. Θα πρέπει να σημειώσω ότι για μεγάλο διάστημα φερόμουν ενώπιων της ως παθών, πάρα ως απολαβών και ευγνώμων το σύστημα της. Είναι αυτό το αίσθημα χαμένου χρόνου και εξαναγκασμού που είχε μείνει μέσα μου από τις δυο τελευταίες τάξεις του λυκείου και της εκπαραθύρωσης μου από το παιχνίδι της γνώσης που ενυπήρχε μέχρι την πρώτη λυκείου και το οποίο έως ένα σημείο απολάμβανα. Αρκετά αργότερα αναθεώρησα και επανεκτίμησα τα πρώτα αυτά χρόνια έως το Λύκειο, περισσότερο από τύχη. Και από τα ύστερα δικά μου χρόνια στη εκπαίδευση δεν βλέπω να έχουν αλλάξει οι αντιδράσεις των μαθητών, οπότε μέσα στην άγνοια μου μπορεί να έχει ενθυλακωθεί και κάποιος σπόρος γνώσης...

Είναι πολλά αυτά που δεν κατανοώ. Δεν καταλαβαίνω  τους  εκπαιδευτικούς, όπως και τους αγρότες και λοιπούς κλάδους, γιατί εμμένουν σε ένα τρόπο διαμαρτυρίας και διεκδίκησης, όπως είναι η απεργία, με τον τρόπο και το χρόνο που την πραγματοποιούν, που δεν έχει επιφέρει κάποιο μακροχρόνιο όφελος στον κλάδο τους. Διαφορετικά ποιος ο λόγος της ετήσιας επανάληψης της; Οι αιτίες είναι διαφορετικές ανά έτος; Εάν ναι γιατί δεν μπορούν να προβλέψουν; Γιατί παρουσιάζουν μια χρονίζουσα αναποτελεσματικότητα; Το μόνο εύλογο συμπέρασμα στο οποίο μπορώ να φτάσω σχετικά με τα άνωθεν είναι ότι έχουμε μια ήττα του θεσμού του συνδικαλισμού στη χώρα, όπου προκρίνεται η πολιτική ανέλιξη κάποιων λίγων, συνηθεστέρα ενός και της αυλής του, έναντι των αναγκών του κλάδου.

Στα περισσότερα θέματα στην Ελλάδα έχει επέλθει δαιμονοποίηση, όπου παρουσιάζονται σαν άλυτοι δεσμοί, όπου όλα τα μέρη συμμετέχουν με ποσοστά ευθύνης που κυμαίνονται ανάλογα με την πολιτική τοποθέτηση του κρίνοντος. Έτσι όλα μένουν σε ένα μετέωρο χώρο, όπου πρέπει να τα επιλύσει κάποιος άγνωστος τρίτος, που εικάζεται και ποτέ δεν κατονομάζεται. Πχ. λέμε  η κυβέρνηση και όχι ο υπουργός παιδείας ταδοπουλος, ο πρόεδρος της συνδικαλιστής ένωσης δεινοπουλος και ο υπουργός οικονομικών παζαροπουλος έως την 31/12 του έτους της εθνοσωτήριας.  Κατά αυτό τον τρόπο οι ανεπιτυχείς μπορούν να συνεχίσουν επιτυχώς την καριέρα τους. Επίσης περιχαρακωμένοι πίσω από τσιτάτα όπως η πολιτική είναι η τέχνη του εφικτού, το οποίο εμείς ταυτίζουμε πάντα με το βραχυπρόθεσμο, ασχολούμαστε με το μπάλωμα και ποτέ με το πάπλωμα.  Δευτερευόντως έχουμε μια στρέβλωση που χρήζει ιστορικής ψυχανάλυσης. Ενώ όταν αντιμετωπίζουμε το όλον πρόβλημα είμαστε επιφυλακτικοί και ψάχνουμε να κάνουμε μικρά βήματα, όταν καλούμαστε να βρούμε λύσεις στα μικρά μας πιάνει ένα αίσθημα αισιοδοξίας και μεγαλειότητας και υπέρμετρης φιλοδοξίας. Με αυτό τον τρόπο τα μικρά γίνονται γίγαντες που πραγματοποιούνται δύσκολα και τα μεγάλα καθίστανται άλυτα.

Όταν κανείς επέρχεται σε διανοητό τέλμα, όπως το δικό μας, όταν οι ευθύνες δεν βρίσκουν υπευθύνους, όταν ζητείται σχέδιο, πρέπει να βρεθεί η κατάλληλη ερώτηση που να βάζει τις βάσεις των απαντήσεων. Εμείς από πνευματική οκνηρία, στο πλαίσιο της υποταγής μας στις συλλογές αδυναμίες μας, προσπαθούμε να δώσουμε απαντήσεις χωρίς να έχουμε θέσει καλά καλά τις ερωτήσεις. Το πρώτιστο ερώτημα θα έπρεπε να είναι τι παιδεία θέλουμε; Έπειτα μπορεί κανείς να απαντήσει με ποιους και πόσους… και ύστερα δεν θα είναι και τόσο δύσκολο να απαντηθεί και το με πόσα. Κατά τη γνώμη μου η ερώτηση που έχει τεθεί και γεννά τις μοδατες αυτές απεργίες  στον χώρο της παιδείας είναι η περίπου ανάποδη, δηλαδή πόσα, πόσους… Όπου βολεύτηκαν όλα τα μέρη απαντώντας, πάρα τις φαινομενικές συγκρούσεις τους, με όσο γίνεται περισσότερα και όλοι, αψηφώντας να απαντήσουν στο ποιοι και σε ποια παιδεία. Αυτός ο διάλογος υποδορίως συμφωνούντων και έξωθεν αντιφρονούντων είναι ένα καλό παιχνίδι πολίτικο φιδάκι, όπου ανεβοκατεβαίνουν στις σκάλες της πολιτικής διάφοροι οπορτουνιστές κομματοπατέρες, αλλά σε εμάς δεν αφήνει τίποτε.

Τι παιδεία θέλουμε λοιπόν; Δεν μπορώ να δώσω καθολική απάντηση. Είμαι και άσχετος του πράγματος. Μπορώ, όμως να κάνω μια προσέγγιση στο πλαίσιο της ιδιότητας μου ως πολίτη. Πιστεύω ότι η μόνη υπεραξία που έχει αυτή η χώρα είναι το μόρφωμα της Ελληνικής Γλώσσας. Πχ. περά από τη τετριμμένη προγονολατρεία και τους τεχνικούς όρους επιστήμων, εταιρείες παγκοσμίως χρησιμοποιούν άλλες εταιρείες ή έχουν τμήματα για να τους βρίσκουν ονόματα προϊόντων. Δείτε γύρω σας πόσα από αυτά έχουν ελληνικές ρίζες. Ας πάρουμε για παράδειγμα τους επεξεργαστές κινητών τηλεφώνων της Samsung. Το όνομα τους είναι Exynos, το οποίο αποτελεί συνένωση των Έξυπνος και Πράσινος. Επομένως εάν επιθυμούμε η παιδεία μας να παραμείνει ελληνική θα πρέπει να συμφωνήσουμε τι θα περιχαράξει την Ελληνική Γλώσσα. Οι γλώσσες είναι «ζώντες» οργανισμοί. Ευημερούν άσχετα από το γεωγραφικό και πολιτικό περίγυρο τους, αρκεί να έχουν θέση στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Άρα δεν χρειαζόμαστε οχυρωματικά έργα, χρειαζόμαστε να γαντζωθεί η γλώσσα στη ζωή των ανθρώπων.

Στη συνεχεία θα πρέπει κάποιος να αναρωτηθεί τι ανθρώπους θέλει. Όχι με την αγοραία λογική της διασύνδεσης με τις ανάγκες της αγοράς, που ορίζεται από μόδες. Αλλά θα είναι πολίτες, θα είναι αυτάρκεις, θα είναι ευτυχείς, θα εντάσσονται στην κοινωνία; Δηλαδή περά από τις πρωτεύοντες βασικές γνώσεις το κύριο μέλημα της παιδείας θα έπρεπε να είναι η ευθυκρισία και η καλαισθησία των εκπαιδευμένων. Η ευθυκρισία θα τους χαρίσει την ικανότητα να απαντούν σε κάθε νέο πρόβλημα, να το διαχειρίζονται και η καλαισθησία θα τους βοήθα να βρίσκουν ανάμεσα σε όλες τις λύσεις την πιο κομψή και εντελει την πιο αποδοτική για όλους μακροχρόνια. Αναλογιστείτε τι θυμάστε από το σχολειό το οποίο πλέον δεν βρίσκεται στο γνωστικό επίπεδο που απαιτεί η καθημερινή σας εργασία; Οπότε το κυνήγι της μνήμης είναι εκ του προοιμίου χαμένο. Αυτό που μένει είναι συμπεράσματα, βιώματα και συγκινήσεις.

Είναι καθαρός τζόγος να κατευθύνεις παιδιά προς συγκεκριμένες επιστήμες, άσχετα από τις κλίσεις του καθενός, χωρίς προηγουμένως να τους δώσεις τα κίνητρα να αποκτήσουν γνώσεις σε όλους τους τομείς. Δηλαδή εάν αναφέρεις ότι οι τεχνικές της ζωγραφικής χρησιμοποιούνται και στον προγραμματισμό των καρτών οδήγησης οθονών κάθε συσκευής που τις περικλείει, Η/Υ, τηλεοράσεις, κινητά, θα κερδίσεις το ενδιαφέρον και του εικαστικά και του μαθηματικά διακείμενου μαθητή. Υπάρχουν κοινοί τόποι που συναντιούνται επιστήμες που μοιάζουν ετερόκλητες. Είναι καθήκον του δάσκαλου να τα βρίσκει, είναι δικός του ο αγώνας εναντίον του ανταγωνισμού που δέχεται από ιντερνέτ και τηλεόραση και είναι καθήκον των προϊσταμένων του να τον βοηθήσουν. Οι τελευταίοι είναι όλες οι βαθμίδες και πρωτεύοντος του Υπουργού Παιδείας. Είναι πιο εύκολο να φέρεις ανθρώπους να μιλήσουν στα παιδιά από το να τα βάζεις να διαβάζουν για αυτούς. Πχ. πολιτικούς, τον δήμαρχο, κάποιο δικαστή, ένα εργάτη. Θα μπορούσαν να επισκέπτονται τα σχολεία και να μιλούν για την εργασία τους και να απαντούν σε ερωτήσεις. Και είναι ευθύνη του διευθυντή του σχολειού να επιλέξει μόνο τους ενδιαφέροντες εξ’ αυτών. Είναι σημαντικό να υπάρξει αξιολόγηση, επανεκτίμηση, ανταγωνισμός και διάλογος ανάμεσα στα μελή της διδακτικής κοινότητας.  Αυτά, λίγα, σκόρπια και επιγραμματικά, ψήγματα μιας μη πρότασης για την παιδεία από έναν άσχετο…

Βόλτες

Πήγαινα με τον πατέρα μου να καταθέσουμε χρήματα σε ένα αυτόματο μηχάνημα έξω από την τράπεζα όταν, στην ηλικία των οκτώ ετών περίπου, του ζήτησα να μου δώσει το χέρι του για να του πω την μοίρα.
 -«Μπαμπά μπορείς να μου δώσει το χέρι σου;»
 -«Τι το θέλεις;»
 -«Να σου πω τη μοίρα.»
 -«Εντάξει» είπε και το έτεινε προς το μέρος μου. «Τι βλέπεις;» ρώτησε.
 -«Αυτή είναι η γραμμή της ζωής σου και είναι μικρή. Εδώ φαίνεται ότι θα έχεις πολλά λεφτά και εδώ ότι θα έχεις μεγάλη καριέρα.» Γύρισα και το δικό μου χέρι δείχνοντας του τις δίκες μου γραμμές. «Βλέπεις, εδώ; Θα έχω πολλά λεφτά, μεγάλη ζωή, αλλά μικρή καριέρα» του είπα.
 -«Τώρα καταλαβαίνω ποσό κουμπώνουν τα μέλλοντα μας. Θα πεθάνω νωρίς, δουλεύοντας πολύ και θα σου αφήσω όλα τα λεφτά, οπότε εσύ θα έχεις μικρή καριέρα. Ευτυχώς θα ζήσεις πολύ.» Με πηρέ και με έσφιξε στην αγκαλιά του, μια φωλιά που σε μένα μύριζε πάντα σιγουριά.
Μια άλλη φορά, χρόνια αργότερα, μέσα στην εφηβεία μου, τον ρώτησα ενώ ήμασταν μόνοι στο μπαλκόνι πίνοντας καφέ.
-«Έχεις ποτέ απατήσει τη μαμά;»
-«Τι εννοείς; Εάν το σκέφτηκα ή εάν το έκανα;»
 -«Δεν ξέρω. Και τα δυο;»
-«Κοίτα… Όλα αυτά τα χρόνια δεν σταμάτησα να παρατηρώ τις ομορφιές του κόσμου, αλλά δεν ένιωσα ποτέ την ανάγκη να απατήσω την μητέρα σου και έτσι δεν το έκανα.»
 -«Η μαμά είχε αμφιβολίες για εσένα ή εσύ για εκείνη;»
-«Η αμφιβολία είναι μια καλή πρόφαση για να αρχίσεις να ξεϋφαίνεις ότι με κόπο έφτιαξες. Οι σχέσεις είναι συμβάσεις που βασίζονται στην αμοιβαιότητα. Έχω δει γάμους που τους ονομάζουν ανοικτούς και ήταν πιο κλειστοί από άλλους που καμωθήκαν ότι βασίζονται σε όρκους αιωνίας αγάπης. Μη κοιτάς τι βαφτίζει ο άνθρωπος όταν δεν μπορεί να αντικρύσει τα αδιέξοδα του. Κοίτα μόνο ό τι έχει μπροστά του. Από ψευδεπίγραφες ταμπέλες ο κόσμος είναι γεμάτος. Αν δεν είσαι απολυτά σίγουρη για κάποια συμβάντα, να τα λαμβάνεις υπόψη σου μόνο ως πιθανότητες, όχι ως γεγονότα. Όσο καλόπιστος και να είναι αυτός που σου αναμεταδίδει το γεγονός, μπορεί πάντα να έχει λάθος αντίληψη. Εάν αμφιβάλεις για μια σχέση μη τη συνεχίζεις. Καλυτέρα μόνος παρά με κακή παρέα.»
 Είχα φύγει πλέον από το σπίτι για σπουδές και δυσκολευόμουν να τα βγάλω πέρα. Μια μέρα που γύρισα στις διακοπές, του ζήτησα, καθώς καθόμασταν στην παράλια, να μου λύσει μια απόρροια που στροβίλιζε εκείνη την εποχή στο μυαλό μου.
-«Μπαμπά, εσύ πως τα έβγαλες πέρα με το γάμο, με τις γεννήσεις, πως τα κατάφερες;»
-«Δεν ξέρω. Είχα βοήθεια, από τους γονείς μου και από τα πεθερικά μου. Δεν είχα ποτέ πολλά, δεν είχα και λίγα. Ότι μπορούσα έκανα μέρα με τη μέρα. Βέβαια όταν παντρεύτηκα ένιωθα σαν τρύπιος κουμπαράς, αλλά και ο δικός μου πατέρας όταν τον ρώτησα μου είπε ότι εάν είναι να περιμένω να βρω τα χρήματα για να το κάνω, καλυτέρα να κλειστώ στο μοναστήρι. Το ίδιο μου είπε και για τα παιδιά.»
 -«Κάποια βάση, όμως, θα είχατε.»
-«Σίγουρα. Είχε μείνει η μαμά έγκυος σε σένα. Τον είχαμε προγραμματίσει το γάμο μέσα στην χρονιά, αλλά αναγκαστήκαμε να το επισπεύσουμε. Όλα προγραμματισμένα… Η ζωή δεν κοίτα προγράμματα, δεν κοίτα χρήματα. Όλα αυτά βοηθούν, αλλά δεν είναι ζωή. Τ’ ότι είμαστε εδώ μαζί, αυτό είναι ζωή.»
-«Για αυτό δούλευες μέρα νύκτα;»
-«Για να τα φέρνω βόλτα. Στην αρχή όλο χρωστούσαμε. Μετά καταφέραμε να ισορροπήσουμε τη κατάσταση. Όταν πέθαναν οι παππούδες νοικιάσαμε τα σπίτια τους και μας έμεινε κανένα φράγκο στην τσέπη.»
 Πέρασαν τα χρόνια και ξαναγύρισα στην Ελλάδα. Ήταν πριν από εκλογές όταν προσπαθούσα να κατανοήσω την πολιτική κατάσταση.
 -«Γιατί τα πράγματα δεν φτιάχνουν ποτέ;»
-«Είναι απλό. Είμαστε ιδιοφυής λαός. Αυτό είναι σχεδόν αναντίρρητο. Απλώς στο εξωτερικό το ταλέντο μας καλουπώνεται δημιουργικά μέσω της εργασίας, ενώ στο εσωτερικό αναλώνεται για να φτάσει στα ίδια αποτελέσματα άνευ του βάρους της εργασίας.»
 -«Γιατί δεν χρησιμοποιούμε το καλούπι και εδώ να τελειώνουμε;»
-«Επειδή μέχρι σήμερα απέδιδε η ήσσονος προσπάθεια. Μοιραζόμασταν τον παρασιτισμό ή τον αποδεχόμασταν σιωπηλά. Έχουμε εθιστεί και στον αναρχοαυτονομισμό μπολιασμένο με λαϊφσταϊλ και έχει βγει ένα μείγμα να το πιεις στο ποτήρι. Για αυτό ατομικά δεν είμαστε ποτέ λάθος και για όλα φταίνε οι υπόλοιποι συμπαίκτες.»
 -«Αυτό δεν με βοηθά να ψηφίσω» αποκρίθηκα με απογοήτευση.
-«Όταν δεν μπορούν να σε βοηθήσουν τα κόμματα να τα επιλέξεις πώς να το κάνω εγώ στην θέση τους; Έχεις πάει στο μανάβη να αγοράσεις σάπια φρούτα;»
 Αργότερα έκανα παιδιά και άρχισα να κατανοώ και να εκτιμώ περισσότερο όσα είχαν κάνει οι παππούδες και οι γονείς για εμάς. Είχα τις δίκες μου αγωνίες για αυτά.
-«Μπαμπά δεν ξέρω πώς να βρω ισορροπία με τα παιδιά. Από τη μια θέλω να έχουν ελεύθερο χρόνο να παίζουν και από την άλλη έχουμε όλες αυτές τις δραστηριότητες, τα μελλοντικά πτυχία που πρέπει να κυνηγήσουμε, τα αγγλικά που δεν ξέρω σε ποια ηλικία πρέπει να αρχίσουν και εάν ποτέ τελειώνουν… Πως τα βάζεις στην σειρά όλα αυτά σε ένα εικοσιτετράωρο, σε μια εβδομάδα;»
-«Όταν ήσασταν εσείς μικροί, είχαμε αλάνες, αυλές και στο κέντρο είχε λιγότερο φόβο, όχι κατ’ ανάγκη λιγότερη βία. Τώρα όλα γίνονται σε ένα οργανωμένο πλαίσιο. Κάποια ασχολούνται με τον αθλητισμό, πηγαίνουν σε παιδότοπους και βρίσκονται από σπίτι σε σπίτι. Καλά είναι όλα αυτά, και να εκτονώνονται και να γυμνάζονται και να κοινωνικοποιούνται με το παιχνίδι. Εκείνο που λείπει είναι η δημιουργικότητα και η φαντασία. Παλιά παίζαμε με συμπαίκτη και τη φαντασία. Με καπάκια ποδόσφαιρο και νομίζαμε ότι είχαμε δερμάτινη μπάλα. Φτιάχναμε όπλα που τώρα τα βρίσκεις έτοιμα στα καταστήματα παιχνιδιών. Αυτό το κενό πρέπει να το γεμίσεις με κάποια τέχνη. Μουσική, ζωγραφική, ότι να είναι. Να βάλουν χέρια και μυαλό να συνεργαστούν. Επίσης υπάρχει ένα κενό που η γενιά σου άθελα της δημιούργησε. Εσείς περάσατε από τα γραπτά στους υπολογιστές. Ξέρεις που βασίζονται τα προγράμματα και τι αναπαριστούν από την παλιά σου καθημερινότητα. Ξέρεις ότι desktop είναι το γραφείο σου όπως το βλέπεις από ψηλά. Γνωρίζεις ότι όσο ακατάστατο αφήνει κανείς το γραφείο του, άλλο τόσο ακατάστατο θα είναι και το desktop στον υπολογιστή του. Ξέρεις πως είναι η χειρόγραφη καρτελοθήκη της βιβλιοθήκης και κατανοείς τους φάκελους των υπολογιστών. Τα παιδιά σου δεν έχουν αυτή τη χειροπιαστή γνώση και πελαγώνουν να βρουν το δρόμο τους στο λαβύρινθο των υπολογιστών. Βαλε τα πρώτα να κάνουν πράγματα με μολύβι και χαρτί και μετά στον υπολογιστή. Τρώγονται οι εκπαιδευτικοί εάν πρέπει να διδάσκουν μόνο σε υπολογιστές τα μαθήματα τους ή το αντίθετο. Κουραφέξαλα, φυσικά και τα δύο. Από όλα πρέπει να μάθουν και καθενός ότι του ταιριάζει στο τέλος. Σε αυτή τη χώρα έχουμε τη τάση να καθιστούμε τα εργαλεία αυτοσκοπό. Ο δάσκαλος τώρα δεν είναι αυθεντία, όπως παλιά. Τώρα κάθε μέρα είσαι κρινόμενος, μπαίνει ο μαθητής σου στο διαδίκτυο και μπορεί να έρθει με περισσότερες γνώσεις από εσένα, μπορεί να έρθει με λάθος γνώσεις, αλλά εσύ στην τάξη πρέπει να μπορείς να τα χειριστείς όλα αυτά. Έτσι κερδίζεται ο σεβασμός της θέσης, από τον τρόπο.»
 -«Σε αγαπώ για όλα αυτά που μου λες, αλλά αντί να μου λύσεις το πρόβλημα του χρόνου, μου το γιγάντωσες.»
-«Ο χρόνος είναι μια ανθρωπινή ψευδαίσθηση, γιατί για εμάς πέρνα ανεπίστρεπτα, μας τρώει και αφήνει πίσω του σαν το Κοντορεβιθούλη τις αναμνήσεις μας. Μας καταπιέζει να προλάβουμε. Δεν έχεις άλλη λύση παρά να υπηρετήσεις τις ανάγκες των παιδιών σου. Αυτή είναι η γονική σύμβαση. Αλλά κοίτα κάτι απλό. Παλιότερα η ανθρωπινή γνώση ήταν αρκετά πιο περιορισμένη. Έτσι υπήρχαν εκείνες οι διάνοιες όπως ο Leonardo da Vinci, που ήταν πανεπιστήμονες με την κυριολεξία του ορού. Τώρα δεν μπορεί να υπάρξει άτομο που να έχει διαβάσει τα πάντα, ποσό μάλλον να τα κατανοήσει. Δεν χρειάζεται κιόλας. Έχουμε την εξειδίκευση. Η όποια, όμως, φαίνεται να αρχίζει να χωλαίνει. Διότι τα προβλήματα που ξεπροβάλλουν μπροστά μας γίνονται πιο δυσεπίλυτα και διαφαίνεται ότι χρειαζόμαστε άτομα που να έχουν δυο ή και τρεις ειδικεύσεις, να γεφυρώνουν τα κενά της συνεννόησης. Οπότε τα αγγλικά ή κάθε άλλη γλώσσα είναι απλά εργαλεία στο δρόμο της παιδείας. Όταν χρειάζεσαι ένα φτυάρι για τον κήπο πηγαίνεις και το παίρνεις, δεν το σέρνεις μαζί σου συνεχεία. Οι γλώσσες είναι συνήθειες. Είναι ζωντανές, δεν είναι ακαδημαϊκές.»
 Έχω συμβουλευτεί τον πατέρα μου άπειρες φορές και προστρέχω πάντα στην γνώμη του, άσχετα με την αποδοχή της η όχι. Ποτέ δεν την επέβαλε, άλλωστε, πάντα άφηνε το παράθυρο ανοιχτό.
-«Μπαμπά, τι έγινε σε αυτές τις εκλογές, γιατί δεν μπορούν να σχηματίσουν κυβέρνηση;»
-«Στην οικογένεια σου είναι όλοι ενήλικοι. Έχετε δάνεια και πιστωτικές κάρτες απλήρωτες που συσσωρεύονται. Τα παιδιά σου θεωρούν ότι πρέπει να τα πληρώσετε εσείς και εκείνα δεν οφείλουν τίποτε. Ότι έχουν πέσει θύμα των επιλογών σας. Η τράπεζα σας ζητά να καταβληθούν τα χρήματα με ένα συγκεκριμένο τρόπο, που εσείς καθολικά θεωρείται ανέφικτο και όχι σύμφωνο με τις ανάγκες σας. Ο άντρας σου δεν βρίσκει κάποια λύση και πάνω στην απελπισία του συμφωνεί με την τράπεζα, για την οποία αρκούσε αυτό, καθότι όλες οι υποχρεώσεις είχαν εκδοθεί στο όνομα του. Έπειτα γίνεστε μαλλιά κουβάρια στο σπίτι και αρχίζετε να πηγαίνετε ο καθένας από μόνος του και να λέτε στην τράπεζα ένα διαφορετικό σχέδιο για την αποπληρωμή. Τι γνώμη πιστεύεις ότι θα σχημάτιζε η τράπεζα για εσάς;»
-«Ο διευθυντής θα φώναζε δώστε την μπάλα στη νομική υπηρεσία μας και στείλτε τους στον διάολο μέσα από το μαγαζί μου;»
-«Μπίνγκο!»
-«Αχ, μπαμπά, τώρα που φεύγουμε από την Ελλάδα, αυτό που θα μου λείψει περισσότερο είναι αυτές οι βόλτες που κάνουμε μαζί χωρίς να σηκωθούμε από εκεί που είμαστε.»

Εκλογές και ο από μηχανής θεός

Βαρέθηκα να περιμένω την σωτηρία. Δεν μπορείς να σώσεις κάποιον που δεν το επιθυμεί. Μετά από δυο χρόνια επισκόπησης, ανασκόπησης και ενδοσκόπησης ο κόπος μοιάζει μάταια χαμένος. Είδαμε τις κοινωνικές μας αρρυθμίες, είδαμε τις ηθικές μας παρασπονδίες, είδαμε τις νομοθετικές μας αθετήσεις, είδαμε όλες αυτές τις υπέροχες πτυχές μας να ιριδίζουν στο βαλτωμένο τοπίο της καθημερινής ζωής μας και αποφασίσαμε ότι δεν θέλουμε άλλο τις ίδιες συνταγές, τους ίδιους μάγειρες και το ίδιο τραπέζι. Καλούμαστε, λοιπόν, στις επικείμενες εκλογές να δώσουμε δείγματα της μεταμελείας μας. Θα γκρεμίσουμε ότι στραβά κτίστηκε, θα ανοικοδομήσουμε ότι τόσα χρόνια βάναυσα σοδομήθηκε και τώρα που το θυμηθήκαμε, αναρωτηθήκαμε και αποφανθήκαμε θα διατηρήσουμε ότι ορθά πρωτύτερα καμώθηκε. Αυτά ως προθέσεις, διότι όταν περνάμε στις θέσεις, αναβλύζουν οι αντιθέσεις και εμείς διαχρονικά πάσχουμε στις συνθέσεις. Ας δούμε ένα πρακτικό παράδειγμα. Εξετάσεις για τα οδικά σήματα μπορούν να δώσουν και όσοι είναι αναλφάβητοι. Ο λόγος είναι πολύ απλός, τα σήματα δεν απαιτούν μόρφωση, εμπεριέχουν την πληροφορία που θέλουν να μεταβιβάσουν. Αρά, όσοι στο δρόμο παραβιάζουν τα σήματα αυτά, δεν έχουν πρόβλημα γνώσεων, αλλά είναι μειωμένης γνωστικής απολαβής. Δεν κατανοούν τίποτε από συμβάσεις, κανόνες και συνέπειες . Οπότε η μόνη λύση θα ήταν η εκπαίδευση τους σύμφωνα με κάποιο πρόγραμμα που θα βασίζεται σε ψυχολογικές βάσεις. Επίσης μια απλή συνεπικουρική λύση θα ήταν η αστυνόμευση όχι με σκοπό το πρόστιμο, το οποίο δεν έχει επιφέρει καμία βελτίωση όλα αυτά τα χρόνια που εφαρμόζεται, αλλά με επιβολή της νομιμότητας. Δηλαδή εάν κάποιος έχει παρκάρει παράνομα κοντά σε χώρο στάθμευσης επί πληρωμή, τα αστυνομικά όργανα να αναγκάσουν τον παραβάτη ή να μπει στο παρκινγκ ή φύγει. Επίσης, εάν προσπαθεί να στρίψει από άλλη λωρίδα σε ένα φανάρι να αναγκάζεται να ακολουθήσει την πορεία της λωρίδας την όποια επέλεξε αρχικά, πχ. ευθεία αντί αριστερής στροφής. Πλήθος παρόμοιων συμπεριφορών οπού το ιδιωτικό συμφέρον κατακρημνίζει από το βάθρο της λογικής το κοινό καλό, οφείλονται στην έλλειψη κοινωνικής παιδείας, της όποιας ο αφανισμός απορρέει από την εξαφάνιση της προσδοκίας της κοινής ωφελείας. Κανένας Έλληνας δεν περιμένει ότι θα καρπωθεί το ελάχιστο από οποιαδήποτε συλλογική δράση συντελείται. Αντιθέτως πιστεύει ότι κάποιος άλλος ισχυρότερος του θα καπελωθεί το προϊόν αυτής ή έστω το μεγαλύτερο μέρος της. Έτσι έχουμε μια σκυταλοδρομία αδικίας της όποια τα συμπτώματα μοιραζόμαστε, αντί του οποιουδήποτε κοινωνικού αγαθού. Θυμηθείτε την έκπληξη σας όταν ανακαλύπτεται ότι έγινε καποιο δημόσιο έργο που αποδίδει και αναμοχλεύστε τις αντιδράσεις περί χρηματισμού, μιμητισμού, έλλειψης σχεδιασμού που πάντα τις συνοδεύουν. Έτσι, ακόμη και εάν έχουν κάποια ελαττώματα, αντί να τύχουν βελτίωσης, τους γυρνάμε την πλάτη και τα καταδικάζουμε σε ακόμη χειρότερη μοίρα και εκφυλισμό. Αυτός του καβουριού ο βηματισμός είναι ίδιον χαρακτηριστικό των τελευταίων ετών της φυλής μας και ο Καλαματιανός μας ανάμεσα σε τάρταρα και κορυφές είναι συνεχής. Δυστυχώς αποδεικνύεται ότι στις γάμπες μας δεν έχουμε καμία θετική επίδραση από την τόση γυμναστική. Αντιθέτως παρατηρείται ευρύτερη κοινωνική νωθρότητα. Δικαιολογείται από το γεγονός ότι το σιωπηλό σύνολο αισθάνεται αποκομμένο από τα κέντρα λήψεων των αποφάσεων, τα οποία το ίδιο παραχώρησε στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ανακεφαλαιώνοντας το βαθύτερο αίτιο της κρίσης μας είναι η παιδεία, και δη η κοινωνική και η λύση της κρίσης θα ηταν η κατάλυση της ακρισίας και συνεπώς της απραγίας και της αναλγησίας. Επειδή έχουμε φτιάξει μια γένια κλώνων κατά ISO, έχουμε και αντίστοιχη ευδοκίμηση χαρτών λύσεων. Σαν να ενώνει κανείς τις τελίτσες στις αντίστοιχες σελίδες των σταυρόλεξων του καλοκαιριού. Επισης δεν έχουμε ποτέ παράγει ντόπιους μάγους και προφήτες και όλοι μας ήρθαν εισαγωγής, οπότε δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα παρόμοια πρωτοτυπία. Έτσι έχουμε το βλέμμα μας προς το εξωτερικό, περιμένοντας τον από μηχανής θεό. Ο όποιος ειρήσθω εν παρωδώ μάλλον την έχει κάνει από το δυτικό κόσμο, ο όποιος θα την περάσει την ύφεση του, και πρέπει να κοιτάζει κατά τον Ειρηνικό ωκεανό, βουτώντας τα ακροδάχτυλα του σε κάποια αμμώδη εξωτική παράλια. Στα καθ’ ημάς, μας έχει επιβληθεί ένα σχέδιο το οποίο έχει αποτύχει και θα συνεχίσει να το κάνει διότι ο στόχος του ηταν πολίτικος, ήτοι να δοθεί χρόνος στην υπόλοιπη Ευρώπη, παράγοντας συγχρόνως μονό επικοινωνιακά αποτελέσματα. Δυστυχώς τα τελευταία ηταν κοντή εορτή και μετά τα πυροτεχνήματα το σκοτάδι γινόταν όλο και πιο βαθύ. Φυσικά η ανεπάρκεια του Ελληνικού πολίτικου και κρατικού κατεστημένου βοήθησε στο σκάψιμο του λάκκου στον οποίο σήμερα βρισκόμαστε. Χρειαζόμαστε λεφτά και γρήγορα. Το κάναμε το κόλπο στην αρχή και δεν έπιασε, αλλά στεγνώσαμε τους πάντες εν Ελλάδι και τώρα τους ζητάμε και τα προικιά. Συνεπώς οι λύσεις που θα πρέπει να επιδιωχτούν θα πρέπει να είναι, ιδανικά, ανέξοδες. Πήγες πλούτου μπορεί να «ανακαλύψει» κανείς εύκολα στο διαδίκτυο. Αυτές θεωρούνται τα ιατρικά μηχανήματα και οτιδήποτε άλλο έχει να κάνει με την υγεία των ηλικιωμένων. Η παράγωγη οθονών κάθε μεγέθους. Η διαχείριση πληροφορίας σε επίπεδο διαδικτυακής αποθήκευσης και πρόσβασης. Η εμπόρια ευρεσιτεχνιών. Η ενεργεία. Σε αυτούς τους τομείς η χώρα μας δύσκολα θα προσελκύσει πρωτογενή βιομηχανία. Κανείς εύλογος άνθρωπος δεν θα έρθει να επενδύσει στην Ελλάδα σε εργοστάσια. Επισης κανένας Έλληνας δεν θα κάνει κάτι αντίστοιχο. Σκεφθείτε τις διαφημίσεις με το ποσοστό γύρω στο πέντε τοις εκατό σε καταθέσεις και θα καταλάβετε γιατί κάλιο πέντε και στο χέρι… παρά είκοσι χρόνια στο καρτέρι και εάν όλα πάνε κατ’ ευχών. Παρεμπιπτόντως , όμως, τίποτε δεν μας αποτρέπει να λάβουμε μέρος στο πάρτι που ήδη συντελείται με παρεμφερείς δραστηριότητες, όπως ιατρικός τουρισμός, παράγωγη ερευνάς και εκμετάλλευση της εμπορικά, παράγωγη εναλλακτικών μορφών ενεργείας. Ας φτιάξουμε ένα οδικό χάρτη επ’ αυτών και ας τον τηρήσουμε βελτιώνοντας τον ανά τακτά έτη. Θα δώσει τίποτε από αυτά δουλειές και χρήματα στους πολλούς. Πιθανότατα όχι, αλλά καλό θα ηταν να πάρει το κράτος από τις εταιρείες αυτές τους φόρους που του αντιστοιχούν και να αρχίσει να φτιάχνει δίκτυα οδικά, τηλεπικοινωνιακά και ενεργειακά που θα του επιτρέψουν μαζί με τις επικείμενες αλλαγές στη δομή του και στην λειτουργία του, που πλέον είναι αναπόφευκτες, σε ένα ορίζοντα πενταετίας να προσφέρει πρόσφορο έδαφος για επενδύσεις από το εξωτερικό. Ας αποφασίσει να χωρίσει από την εκκλησία και ας τα βρουν επιτέλους μεταξύ τους. Ας αφήσει την ΔΕΗ να μπει στις τηλεπικοινωνίες και τους άλλους να μπουν στην ενεργεία. Ας αφήσει τον ΟΣΕ να μπει οπού θέλει και ας τον βοηθήσει να καταστεί μεταφορέας κοντέινερ, αρώντας την μονομερή υποστήριξη των οδικών μεταφορών. Ας φτιάξει, επιτέλους, ένα κεντρικό ενιαίο μηχανογραφικό σύστημα με CRM, ERP και όποια άλλη ακροστιχίδα βολεύει την λειτουργία του. Ας αποκομματικοποιηθεί στην παιδεία και την δικαιοσύνη και στα σώματα ασφάλειας. Γιατί το μεγάλο στοίχημα μας είναι η παιδεία, της όποιας την έλλειψη βιώνουμε σήμερα. Τα προηγούμενα χιλιοειπωμένα θα καταστούν ημίμετρα εάν δεν μπορούμε να κρίνουμε και να μοιραζόμαστε. Διότι εάν δεν διακρίνεις πως θα καταλάβεις το γενικότερο πλαίσιο, τη κοινωνική διάσταση των πράξεων σου. Τη κοινωνική ωφελεία δεν μπορείς να την καρτερείς χωρίς αμοιβαία εμπιστοσύνη, η όποια είναι εύλογη απόρροια του εκατερωθέν έλεγχου και όχι της δόλιας αλληλοκατηγορίας ή της ομερτα που ισχύει σήμερα. Για αυτό όσο συναντάτε υπεράριθμες περιπτώσεις ανθρώπων σε πεζόδρομους με τα αυτοκίνητα τους, ποδηλάτες που δεν σταματούν για τους πεζούς και άλλες συναφείς κατηγορίες συνάνθρωπων μας μην διανοήθηκε να ελπίζετε ότι οι εκλογές θα αλλάξουν κάτι. Ας ευχηθούμε ο επόμενος πρωθυπουργός να είναι ψυχολόγος, οικονομολόγος, μάνατζερ, αντικρατιστης, πανεπιστημιακός, άνθρωπος του λάου, εκτός κομματικών μηχανισμών και να μπορεί να περπατήσει στο νερό…

Νοσοκομείο

Φτάσαμε όσο πιο γρήγορα μπορούσαμε. Ο Τάκης έβλεπε τον αγώνα σε μια καφετερία και είχε καταλάβει ότι κάτι πήγε άσχημα. Ο Γιώργος είχε τραυματιστεί και είχε βγει με το φορείο. Μετά από μια αλληλουχία τηλεφώνων μάθαμε το νοσοκομείο που τον είχαν μεταφέρει και περιμέναμε τα νέα. Ο γιατρός της ομάδας ήταν εκεί και μας είπε ότι η ζημιά στο γόνατο είναι μεγάλη, αλλά οι αθλητές είναι άλλη παστά και ότι όλα θα πήγαιναν καλά. Έπρεπε να του συρράψουν τον εμπρόσθιο χιαστό που είχε αποκοπεί πλήρως, τον πλάγιο αριστερό μερικώς και θα καθάριζαν τον μηνίσκο. Η χρονιά είχε τελειώσει για τον φίλο μας που ήταν και σε λήξη συμβολαίου. Ένα ταλέντο που έγινε σταρ, που αγαπήθηκε και υβρίστηκε όσο κανένας μας, ο ήρωας της αυλής του σχολείου, η φαντασίωση κάθε έφηβης συμμαθήτριας, ο άνθρωπος που έγινε πλούσιος στα δεκαεννέα, που έβγαινε με μοντέλα, που δυστυχώς όμως ξενυχτούσε, που παντρεύτηκε και χώρισε ως τα τριάντα του δυο φόρες, που είχε πάρει τα κιλά του, που ήταν σε τριετή κάμψη, που προσπαθούσε να επανέλθει, που ο μάνατζερ του βρήκε ένα μονοετές συμβόλαιο σαν τελευταία χάρη. Όλα αυτά είχαν καταλήξει σε αυτό το φορείο και ετοιμαζόταν να μπουν στο χειρουργείο.
Φύγαμε και πήγαμε σε μια διπλανή καφετερία για να αποσυμφορήσουμε την αίθουσα αναμονής. Ήταν οι γονείς του εκεί. Μοντέλο ή σύζυγος δεν εμφανίστηκε καμία. Είχε έρθει και ένα αυτοκινητιστικό και τα φορεία είχαν συσσωρευτεί επικίνδυνα. Οι γιατροί και οι νοσοκόμοι επιδιδόταν σε ένα αγώνα δρόμου για να ικανοποιήσουν τους πάντες. Γύρω μας δεν βλέπαμε πρόσωπα, παρά μόνο μάσκες πόνου και απόγνωσης. Κραυγές αγχωμένες που εκλιπαρούσαν για προτεραιότητα αναμειγνυόταν με επιφωνήματα και οι καυγάδες έξω από το ακτινολογικό είχαν φουντώσει. Είχε βρέξει και είχαν μαζευτεί και ένα σωρό ηλικιωμένοι από πεσίματα και αναγκάστηκαν να μεταφέρουν τους ελαφρύτερα ασθενείς σε άλλο νοσοκομείο. Οι τραυματιοφορείς έβριζαν, οι νοσοκόμοι βλαστημούσαν και οι γιατροί ωρυόταν. Η Μικρασιατική καταστροφή πιθανότατα θα είχε γίνει με μεγαλύτερη τάξη. Σκυθρωποί παραγγείλαμε και η Μαρία με την Ελένη πεταχτήκαν ως την εκκλησία να ανάψουν ένα κερί. Ήμασταν φίλοι από το νηπιαγωγείο. Τρία αγόρια και δυο κορίτσια. Ο Γιώργος ο ποδοσφαιριστής, ο Τάκης ο δικηγόρος, η Μαρία η νηπιαγωγός και η Ελένη το μοντέλο, εκκολαπτόμενη ηθοποιός, τραγουδίστρια, πρώην μπαλαρίνα. Η θηλυκή πλευρά του Γιώργου. Με αυτούς τους δυο δεν τρώγαμε ποτέ πόρτα σε κανένα μαγαζί.
Όλοι πίστευαν ότι αυτοί είχαν σχέση, εκείνοι όμως γνώριζαν ότι δεν μπορούσαν να πληγώσουν ο ένας τον άλλο και έμεναν μακριά από μια τέτοια προοπτική. Ο Γιώργος περίμενε να γυρίσουν τα κορίτσια και άρχισε να περιγράφει την σκηνή του ατυχήματος όπως την είδε στην τηλεόραση. Κατά τη γνώμη του ο υπέρβαρος για ποδοσφαιριστή φίλος μας πήγε αργά και χαλαρά πάνω στην μπάλα, ενώ δεν ήταν σίγουρος τι ακριβώς να κάνει και το αποφάσισε την τελευταία στιγμή, και αυτό του κόστισε τον τραυματισμό. Οι φίλες μας, που δεν καταλάβαιναν τη ποδοσφαιρική φλυαρία, ήταν βέβαιες ότι έφταιγε ο αντίπαλος. Μετά από πέντε λεπτά, που ο Γιώργος προσπαθούσε να τους μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του, η σκέψη μας πήγε στην επομένη μέρα. Είχαμε την εντύπωση ότι αυτή τη φορά δεν θα ξαναγυρνούσε στην ενεργό δράση. Είχε καταναλώσει αρκετές ευκαιρίες για να έχει άλλη μια και τώρα θα ήταν το κουτσό άλογο. Εκτός του ποδόσφαιρου δεν ήξερε κάτι να κάνει. Να πάει στο μανάβικο του πατέρα του φαινόταν δύσκολο. Ο ένας άνοιγε την ώρα που ο άλλος έκλεινε. Ο Τάκης μας διαβεβαίωσε ότι είχε λεφτά στην άκρη. Τον είχε εμπιστευτεί να του τα διαχειριστεί. Ότι έπαιρνε από τις μεταγραφές δεν τα ακουμπούσε, αλλά τους μισθούς τους εξανέμιζε αριστερά και δεξιά. Επισήμανα ότι αριστερά και δεξιά από τον φίλο μας ήταν πάντα κάποια γυναίκα ή κάποιο αυτοκίνητο.
Η Ελένη θυμήθηκε τότε που είχαμε πάει όλοι μαζί στο πάρτι ενός γνωστού του Γιώργου στο Πανόραμα. Φεύγοντας από εκεί ο αυτός σταμάτησε το αυτοκίνητο του μπροστά από ένα γιαπί που είχε θέα όλη την Θεσσαλονίκη. Δεν ήταν περιφραγμένο γιατί είχαν ρίξει μόνο το μπετόν και δεν είχαν μεταφέρει άλλα υλικά. Ανεβήκαμε στον πρώτο όροφο και τότε ο Γιώργος είπε παιδιά ώρα για κατούρημα. Κοίταξε προς την πόλη και μας προέτρεψε να κάνουμε το ίδιο. Είχαμε στηθεί όλοι σε μια ευθεία και κάναμε την ανάγκη μας και τότε φώναξε θα σας πνίξουμε σαν τα ποντίκια. Ο Τάκης από τα γέλια αντί να βρέξει την πόλη λέρωσε το αριστερό του μπατζάκι. Κανείς δεν έχασε την ευκαιρία να κρυφοκοιτάξει την Ελένη. Η Μαρία θυμήθηκε τα πειράγματα ανάμεσα στην τελευταία και το Γιώργο, τα οποία είχαν υπαινιγμούς που στους εκτός της παρέας μας θα φαινόταν αισχροί, αλλά για εμάς ήταν το απαραίτητο αλατοπίπερο. Τότε που σε μια εκδρομή στο Λιτόχωρο, σε μια ταβέρνα ο Γιώργος είχε πιει κατά λάθος από το ποτήρι της Ελένης και εκείνη τον μάλωσε. Ανταπάντησε ότι από μικρός είχε αποκτήσει ανοσία σε πολλές ασθένειες φιλώντας γυναίκες. Έτσι δεν κινδύνευε από αυτές.
Ίσως εκείνος να μην κινδύνευε, αλλά εγώ και ο Τάκης όταν βρισκόμασταν κάπου μονοί με την Ελένη αισθανόμασταν ότι κινδυνεύουμε. Οι άνδρες μας κοιτούσαν με φθόνο. Οι γυναίκες μας κοιτούσαν με καχυποψία. Άλλοτε φαινόμασταν σαν σωματοφύλακες, άλλοτε σαν αδελφές. Μας είχαν αποκαλέσει τα χίλια μύρια και διασκεδάζαμε με αυτές τις εντυπώσεις. Κάποια στιγμή, αρχίσαμε να στήνουμε σκηνές οπού βάζαμε στοιχήματα για τις αντιδράσεις των άλλων. Δεν ξέρουμε πως τα αντιμετώπιζε όλα αυτά η Μαρία. Ήταν βέβαια στον αντίποδα ως χαρακτήρας, εσωστρεφής, ήσυχη και διακριτική. Αποτελούσε την ήρεμη δύναμη αυτής της παρέας και την φωνή της λογικής. Με την Ελένη ήθελες να πας στην κόλαση, αλλά με την Μαρία θα πήγαινες σε όλα τα υπόλοιπα μέρη. Θυμόμασταν τις μικρές μας στιγμές, αλλά δεν τολμούσαμε να κάνουμε οποιαδήποτε νύξη για το μέλλον. Έπρεπε να περιμένουμε το Γιώργο.
Στα χρόνια που ακολούθησαν η Μαρία έφυγε στην Κρήτη, οπού και παντρεύτηκε. Ο Τάκης είχε γίνει δικαστής και ήταν στην Αλεξανδρούπολη. Η Ελένη δούλευε στην Αθήνα. Ο Γιώργος ήταν προπονητής πλέον σε ακαδημία ποδόσφαιρου. Επικοινωνούσαμε μέσω Facebook κυρίως. Είχαμε βρεθεί στην βάφτιση της μικρής της Μαρίας και είχαμε γίνει τύφλα στο μεθύσι. Πρέπει να ντράπηκε πολύ για τους παλιούς της φίλους. Είχαμε καταλήξει σε μια παράλια να πετάμε βοτσαλάκια. Καλοντυμένοι και καθισμένοι στην άμμο κοιταζόμασταν να δούμε ποιος ήταν ο γνώριμος μπροστά μας, ποιος είχε αλλάξει λιγότερο, τι είχε απομείνει από το παρελθόν μας. Κάποια κιλά παραπάνω, κάποιες ρυτίδες και τόνοι αμηχανίας ανάμεσα μας. Η Ελένη είχε αρραβωνιαστεί και το γεγονός αποτέλεσε έκπληξη για όλους. Ο Γιώργος φάνηκε σαν να δέχτηκε το μεγαλύτερο χτύπημα. Ο Τάκης είχε αποφασίσει να μείνει εργένης. Ήρθε και η Μαρία μαζί μας, αφού είχε ταχτοποιήσει την οικογένεια στο σπίτι της, και της μεταφέραμε τα νέα. Ο Γιώργος που καθόταν στη μέση με το χτυπημένο του πόδι τεντωμένο, χώριζε την παρέα σε άντρες και γυναίκες. Αυτή η ουλή που χώρισε την ζωή του ανάμεσα στη διασημότητα και τη αφάνεια, αυτό το σημάδι, που αφού χαράχτηκε στο σώμα του, αυλάκωσε και τη ψύχη του. Σας αγαπώ μας είπε και ας επικοινωνούσα μαζί σας λιγότερο από όλους. Δεν υπάρχουν λόγια να περιγράψω την ευγνωμοσύνη μου που σας γνώρισα. Είμαι κάτι από αυτό που είστε και σας έχω πάντα μαζί μου. Είστε από τους ελάχιστους που έμειναν κοντά μου μετά το τέλος της ποδοσφαιρικής μου καριέρας.
Το ξέσπασμα αυτό, τόσο αναπάντεχο και τόσο αταίριαστο με τον χαρακτήρα του Γιώργου, έφερε δάκρυα σε όλους μας. Όταν η Μαρία πρώτη βρήκε την αυτοκυριαρχία της, έβγαλε από μια τσάντα που είχε μαζί της ένα δοχείο με καφέ και πλαστικά ποτήρια. Τότε με τη βελούδινη μητρική φωνή της ρώτησε το Γιώργο πως τα πήγαινε με τα παιδιά. Ένα μεγάλο παιδί πως επιβάλλεται στα μικρά; Μπορεί; Φυσικά δεν τους φέρομαι σαν παιδιά, είπε ο Γιώργος. Τους φέρομαι όπως σε όλους. Βάζεις κανόνες λόγω θέσης, του προπονητή, κανόνες που ισχύουν για όλους και μετά δικαία ανταμείβεις και τιμωρείς κατά περίσταση. Διότι η υπάκουη δεν επιβάλετε. Είναι μια παραχώρηση που κάνουν τα παιδιά αφού τους κερδίσεις τον σεβασμό. Κατέληξα στο συμπέρασμα αυτό βλέποντας ντοκιμαντέρ όταν έκανα αποθεραπεία. Έβλεπα τις αγέλες των ζώων και το πώς επέλεγαν τους ηγέτες τους και, επίσης, κατάλαβα ότι τα παιδιά τα μεγαλώνεις για να ζήσουν μονά τους. Γίνεσαι αρχηγός της ομάδας επειδή ξέρεις περισσότερο ποδόσφαιρο από εκείνα, αλλά απαιτείται αξιοκρατία, να θέτεις όρια συνύπαρξης, να θέτεις στόχους εφικτούς, να δίνεις ανταμοιβές και κίνητρο. Από την άλλη έχεις να ανταγωνιστείς τις προσδοκίες των γονέων και τις πιέσεις που εξασκούν στα παιδιά τους.
Όταν είναι μικρά οι γονείς τα ρωτούν πόσα γκολ έβαλες, εάν έκανες τριπλά, εάν βλέπουν γήπεδο και αλλά τέτοια όνειρα που έχουν στο μυαλό τους. Εάν δεν μάθεις να περπατάς πως θα τρέξεις; Το πρώτιστο είναι να μάθουν να ελέγχουν την μπάλα με τα πόδια, να την νιώθουν χωρίς να την κοιτούν. Μονό τότε θα βλέπουν συμπαίκτες και αντίπαλους και από εκεί και μετά θα αποκτήσει νόημα να τριπλάρουν και να πασάρουν. Παρενέβει η Μαρία, για να συμπληρώσει ότι το ίδιο γίνεται και στο σχολείο, οπού γονείς μάνατζερ επιθυμούν το παιδί τους να κτίσει το pedigree του προκειμένου να βρει αργότερα δουλειά. Να μπορέσει να μάθει αγγλικά και μια άλλη γλωσσά, ηλεκτρονικούς υπολογιστές, κυνηγώντας ότι χαρτί κατοχύρωσης γνώσης κυκλοφορεί, αγχωτικά, αδιαφορώντας για την ποιότητα της γνώσης καθαυτής. Μεγαλώνοντας τα παιδιά, είπε ο Γιώργος, εμείς, και πιθανότατα και οι δάσκαλοι, έχουμε να ανταγωνιστούμε το ιντερνέτ, διότι ένα παιδί από εκεί μαθαίνει ένα σωρό πράγματα και εμείς πρέπει να αντιπαρέλθουμε τα λάθη στην κατανόηση, την χρονική διαδοχή της γνώσης, διότι άλλο πράγμα είναι θεμιτό να ξέρει κάποιος στα οκτώ και άλλο στα δώδεκα του χρόνια, όπως και την αμφισβήτηση που πηγάζει από την γνώση αυτή. Επίσης υπάρχει μια έμμονη με τους σταρ και πραγματικά τα παιδιά προσπαθούν να τους μοιάσουν, όμως αυτό που έχει αλλάξει με την δίκη μας εποχή είναι αυτή η πίεση της επιτυχίας. Η άποψη ότι ο πρώτος είναι πρώτος και οι άλλοι τίποτε. Μα στον αθλητισμό σήμερα είσαι πρώτος και αύριο τρίτος, μεθαύριο δέκατος. Αυτό πρέπει να μάθει κανείς, να διαχειρίζεται νίκες και ήττες. Στην εποχή της ακρατής εμπορευματοποίησης του, όμως, ο αθλητισμός κατέστησε τη νίκη μονόδρομο. Τα παιδιά αντί να κλέβουν τεχνικές από τους σταρ κλέβουν νοοτροπίες. Θα πρέπει κανείς να είναι ηλίθιος για να θέλει το παιδί του να μου μοιάσει.
Η Ελένη κατέθεσε την δίκη της άποψη, ότι και στο χώρο της τέχνης βλέπεις αυτή τη εσπευσμένη προσπάθεια στην επίτευξη εμπορικής καταξίωσης. Παρακάμπτουν το πόνο της απόκτησης τεχνικής προκειμένου να συντομευόσουν τους χρόνους, αλλά δεν υπάρχει τέχνη χωρίς τεχνική. Όπως δεν αποκτά νόημα κανένα πόνημα εάν δεν έχει κάτι να κοινωνήσει, όση τεχνική και εάν εμπεριέχει, αποφάνθηκε ο Τάκης. Σαν δικηγόρος θα ξέρεις, άρχισαν τα πειράγματα. Να τας πεις στους σοφιστές συναδέλφους σου στην βουλή, του πέταξε η Μαρία. Δικαστής είμαι τώρα, αμύνθηκε. Από την άλλη τρωγόμαστε συνεχώς τι είναι εμπορικό και τι ποιοτικό σαν να είναι αντικρουόμενες έννοιες, υστερολόγησε η Ελένη. Ενδεικτική είναι η κατάσταση στην μουσική, οπού το τελμάτωσαν το πράγμα και οι ποιοτικοί και οι εμπορικοί περιχαρακωμένοι από τα ταμπελάκια τους. Την πάρτη τους κοιτούσαν και οι μεν και οι δε. Όλα μπορούν να είναι τα πάντα και τίποτε. Όλοι μπορούν να γίνουν κάποιοι και κανένας. Τις ταμπέλες τις κολλάει ή η χρηστικότητα ή η αγάπη που τους έχεις. Οι πραγματικά μεγάλοι συνδυάζουν και τα δυο και το κάνουν με ιστορική συνεχεία και συνέπεια. Αυτό έμαθα εγώ, είπε ο Γιώργος. Ας δώσουμε χρόνο στα παιδιά και αυτός θα μας ανταμείψει με τους ήρωες του παρόντος και του μέλλοντος.

Μέλλον παιδεία

Νιώθουμε όλοι έντονη την επιθυμία να διαφοροποιηθούμε από την δημόσια βοή των ΜΜ Ενημέρωσης για το εάν φταίει ο δεινά ή ο τάδε, για τον βαυκαλισμό με το παρελθόν, για την ανικανότητα να δούμε το μέλλον, για την διάδοση και ενίσχυση των κακών ειδήσεων. Επίσης έχουμε τον ενταφιασμό των μελετών εκτός εάν οι μελετητές είναι κομματικά προσκείμενοι και η υιοθέτηση των συμπερασμάτων αυτών θα απέφερε τα επιθυμητά αντάλλαγμα, πλέον της υστεροφημίας και της λαοφιλίας. Διαπιστώνεται και μια πλήρη ανικανότητα προγραμματισμού του αύριο, παρά μόνο η λήψη κατασταλτικών μέτρων, με συνήθως εισπρακτικό χαρακτήρα. Θα πρέπει, λοιπόν ο καθένας μας να εναντιωθεί στην πολιτική στενομυαλιά και να ατενίσει το αύριο, διότι δεν μας καίει αυτή τη στιγμή εάν έκλεψε και αποδεικνύεται νομικά ο εις –ακης ή ο εις –ακος, επειδή, απλώς, γνωρίζουμε ήδη, ότι κατ' ελάχιστον ήταν αποδέκτης παθητικής δωροδοκίας και το πλείστον ήταν αρχιλησταρχος και δεν πρόκειται να αποδεδειχθεί ποτέ. Θέλουμε να βάλουμε μια διαχωριστική γραμμή και να αλλάξουμε τις συνθήκες εκκόλαψης των αετονύχηδων και των μακρυχέρηδων. Τιμωρώντας απλώς τους προηγούμενους τους αντικαθιστούμε από τους επομένους.
Η έλλειψη παιδείας είναι το μέγα πρόβλημα μας. Όταν παιδεύεσαι για να μάθεις σέβεσαι το κόπο των άλλων, διότι και ο ίδιος έχεις μοχθήσει. Σήμερα όλοι είναι πτυχιούχοι, αριστούχοι και ευελπιστούν να γίνουν προνομιούχοι. Απαιτούν μετά το πανεπιστήμιο δημόσια εργασία, εξασφάλιση και οι πιο θρασείς αργομισθία. Στην περίσσεια των επιστημονικών τίτλων αντιπαρατίθεται η κοινωνική αμάθεια, η όποια γνωρίζει έξαρση. Απλό καθημερινό παράδειγμα. Είστε γιατρός, έχετε αυτοκίνητο και πηγαίνετε τέρμα αριστερά σε δρόμο με περισσότερες των μια λωρίδων. Εμμένετε να κινείστε σε αυτή παρ’ ότι η ταχύτητα σας δεν είναι αρκετά μεγάλη και συσσωρεύονται όπισθεν σας πλήθος αυτοκίνητων. Εσείς δεν επιταχύνεται και κινείστε απολύτως παράλληλα με το διπλανό σας όχημα διατηρώντας την ταχύτητα σας και παίζεται με τα νευρά των συνοδοιπόρων σας. Παρ’ όλα αυτά γνωρίζεται τον νόμο του Bernoulli, γνωρίζεται για το ανεύρυσμα, αλλά επιμένετε να προκαλείται τυρβώδη ροη στην κυκλοφορία των οχημάτων και να επιβραδύνεται τους πάντες.
Πρωταρχικώς μας στόχος είναι η παιδεία να είναι κοινωνική, να βοηθά τον διάλογο, την ένταξη, την αποδοχή, και δευτερεύοντας την επιστημονική πληροφορία ως απτής πληροφορίας. Θα πρέπει να δώσει τις βάσεις και την κριτική ικανότητα για την αναίρεση και την κατανόηση της. Η απομνημόνευση δεν αποτελεί γνώση, όπως η ανάγνωση δεν αποτελεί κατανόηση, παρά μόνο το πρώτο βήμα. Όταν είσαι φτωχός στις λέξεις μπορείς να είσαι πλούσιος στις σκέψεις; Γίνεται εάν έχεις βιώσει καταστάσεις, εάν έχεις διδαχτεί από τις εμπειρίες των άλλων. Δεν είναι τυχαία τα σοφά λόγια των παππούδων, ασχέτως μορφώσεως. Δεν γνωρίζω πως επιτυγχάνονται αυτά αλλά θα υπάρχουν μελέτες που μπορούν να εφαρμοστούν, καθώς και εφαρμογές κάποιων εξ’ αυτών που μπορούν να αντιγράφουν.
Ας δούμε κάτι εντελώς διαφορετικό. Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι προ των πυλών. Θεωρούνται μηδενικών ρύπων. Αυτό ισχύει διότι απλά ως ρυπαντές λαμβάνονται υπόψη μόνο όσοι εκλύονται από το αυτοκίνητο. Εάν ληφθούν υπόψη και οι εκπεμπόμενοι από την μονάδα παράγωγης της ηλεκτρικής ενεργείας, που αυτό ως ηλεκτροκίνητο θα καταναλώσει, έχουμε για μια χωρά όπως η Γάλλια, που έχει πλήθος πυρηνικών εργοστασίων, 12g/Km CO2, ενώ ο μέσος ευρωπαϊκός Όρος είναι 62g/Km. Στην περίπτωση της Ελλάδας, όπου βασίζεται κατά μεγάλο ποσοστό στον λιγνίτη θα ξεπερνά τα 128g/Km. Υπάρχουν ήδη αυτοκίνητα με λιγότερους ρύπους από ορυκτά καύσιμα. Στην ουσία θα διαλέξουμε σε αυτή την χωρά που θα εκπέμπονται αυτοί, στην πόλη ή στα εργοστάσια. Υπάρχει πρόβλεψη για την επίπτωση των αυτοκίνητων αυτών στο δίκτυο διανομής; Υπάρχει πρόβλεψη για ανάπτυξη υποδομής; Όποιος έχει διαβάσει σχετικά με τις μελλοντικές ενεργειακές ανάγκες της χώρας γνωρίζει ότι το πιθανότερο είναι να καταστούμε μεγαλοεισαγωγείς ενεργείας από το εξωτερικό. Ποια είναι τα μετρά ανάπτυξης και ποιες οι αποφάσεις των κυβερνόντων; Έχουμε ένα πλάνο 20 ετών; Το κόστος που δεν θα καταβάλουμε σήμερα για την μελέτη και την επένδυση επ’ αυτών θα το πληρώσουμε πολλαπλά στο μέλλον.
Αυτό είναι το επαναλαμβανόμενο μοτίβο αυτής της χώρας. Υπάρχει συντομότερο ανέκδοτο από το «Σχέδιο Πόλης»; Δεν θα ήταν ακριβέστερο εάν ονομαζόταν «Σχέδιο Νομοθετικής ρύθμισης Πολεοδομικών Αυθαιρεσιών»; Υπάρχει αρχιτέκτονας που σχεδιάζει ένα κτίριο γεμάτο πολεοδομικές παραβάσεις; Ο πελάτης δεν ζητά καμία αλλαγή επ’ αυτού, ο αρχιτέκτονας τον καθησυχάζει λέγοντας του ότι όλα είναι νόμιμα και ρόδινα και όταν φτάνει η πολεοδομία ανακαλύπτει ο πελάτης ότι ήταν θύμα; Υπάρχει κάνεις που θα δυσαρεστησεί μέρος της σημερινής του πελατείας γιατί απλά αυτό είναι το σωστό; Θα πάρει κάνεις κάποια απόφαση που θα δίνει προοπτική χωρίς να κοιτάζει πίσω από την πλάτη του τους συμφεροντολόγους λασπολόγους; Θα ψηφίσουμε εμείς αυτόν τον κάποιον; Θα τον αναγνωρίσουμε εάν εμφανιστεί μέσα από τόσους άλλους; Πως θα μάθουμε την ύπαρξη του; Γιατί δεν αλλάζουμε την μορφή των κόμματων για να υπάρξει ελπίδα για αυτούς τους ανθρώπους; Γιατί δεν εφαρμόζουμε τα θεσμοθετημένα και συνεχώς τα υποσκάπτουμε;
Αυτά δεν θίγονται σε καμία συζήτηση στην τηλεόραση διότι αυτό που πουλάει είναι το τετράπτυχο σπορ, αίμα, λεφτά και σεξ. Δυστυχώς ο δημόσιος χώρος είναι πλέον η τηλεόραση. Εάν θέλουμε κάτι να αλλάξει πρέπει να σταματήσουμε να καταναλώνουμε από το τετράπτυχο. Να ζητήσουμε και άλλα πράγματα. Διότι διαφορετικά θα κρυβόμαστε πίσω από το τρίπτυχο ιερόδουλη, προαγωγός και σεξουαλικός πελάτης, όπου στην σημερινή Ελλάδα διώκονται μόνο οι ιερόδουλες.